خالد منصور هډه وال
کله چې څوک ستا څخه د نکاح د مرکې په اړه مشوره غواړي، نو دا یوازې یو عادي کار نه دی، بلکې دا د دیني امانت، صداقت، خیرخواهي، او د آخرت د حساب مسئله ده. که ته د یو داسې کس په اړه چې فاسق، ظالم، بدکرداره، معتاد، یا د خراب خوی خاوند وي، خبر یې، خو بیا هم هغه ته د نیک انسان معرفي ورکړې، نو دا به د ستر خیانت او ګناه سبب شي. د داسې حقیقت ویلو لپاره د غیبت حکم نه لګیږي، بلکې شریعت دا ضروري ګڼي، ځکه چې دا مشوره امانت ده، او امانت کې خیانت حرام دی.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: “الدين النصيحة”، یعنې دین خو ټول خیرخواهي ده.
صحابه کرامو وپوښتل:
د چا لپاره؟
نبي کریم صلی الله علیه وسلم وفرمایل: “لله، و لکتابه، و لرسوله، و لأئمة المسلمین و عامتهم” (رواه مسلم).
که څوک له تا د نکاح لپاره مشوره غواړي، نو دا د هماغې خیرخواهي یوه بڼه ده، چې باید د الله لپاره ادا شي، نه د دنیا د ګټې یا خپلوانو د خوشحالۍ لپاره.
په صحیح مسلم کې روایت دی چې فاطمه بنت قیس رضی الله عنها د نبي کریم صلی الله علیه وسلم نه د نکاح په اړه مشوره وغوښته. هغه مبارک وفرمایل: معاویه غریب دی، مال نه لري، او ابو جهم ښځو ته سختي رسوي. دا دواړه خبرې داسې وې چې که بل څوک یې وای، ښايي د غیبت په تور نیول شوی وای، خو دا د مشورې او خیرخواهي په بنیاد مشروع وبلل شوې.
فقها کرام هم دا خبره تاییدوي. امام نووي رحمه الله وایي: “دا ډول افشاء کول چې د ضرر د مخنیوي لپاره وي، غیبت نه ګڼل کیږي، بلکې واجب نصیحت دی.” همداراز، امام غزالي رحمه الله وایي: که څوک د نکاح مشوره در څخه وغواړي، او ته د عیب نه خبر یې، نو ویې وایه، که نه نو دا به خیانت وي. ځکه دا د مسلمانانو ترمنځ د اعتماد، عزت، او ثبات بنیاد دی.
خو دا خبره هم یاده وساته چې که یو څوک نېک، صالح، او پرهېزګار وي، او ته ورباندې ناحقه عیبونه واچوې، یا د حسد، تعصب، یا ذاتي مخالفت له وجې د هغه پر عزت برید وکړې، نو دا به ستره ګناه او ظلم وي.
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي: “چا چې پر مؤمن ناحقه تهمت ولګاوه، الله به هغه د قیامت په ورځ د اور پر غونډۍ ودروي.” (رواه الطبراني)
معاصرو علماوو هم دا مسئله په ډېره وضاحت سره بیان کړې. شیخ ابن عثیمین رحمه الله وایي: “که ته د یو فاسق کس د بدو خصلتونو نه خبر یې، نو د مشورې پر مهال یې بیان واجب دي، که نه نو ته به شریک یې د هغه په ګناه کې.” شیخ صالح الفوزان هم وایي: “مشوره ورکول امانت دی، او که ته حقیقت پټوې، نو دا به دروغجنه شهادت وي.” مفتي تقي عثماني حفظه الله لیکي: “د نکاح مشوره د خیرخواهي یو شرعي امر دی، که ته یو خراب کس ښه معرفي کړې، دا به خیانت وي. او که یو نیک انسان ته بې دلیله بد ووایې، دا به ظلم او بهتان وي.” مولانا اشرف علي تهانوي رحمه الله وايي: “دا مشوره د صداقت معیار غواړي، که تا پټ معلومات پټ وساتل، نو تا د امت په ضرر کې لاس شریک کړ.” مفتي رشید احمد رحمه الله هم وایي: “که د یو چا پټ حقیقت پټ وساتل شي، نو دا به د نکاح ناکامي، د ژوند ویراني، او د کورنۍ بربادي وي.”
ابوالاعلی مودودي رحمه الله، چې د اسلامي فکر یو ستر مفکر او مفسر و، د نکاح، مشورې، خیرخواهي، او د مسلمانانو ترمنځ د امانت د ساتنې په اړه ژور نظریات وړاندې کړي دي. که څه هم هغه د نکاح د مشورې موضوع ته ځانګړې لیکنه نه ده کړې، خو د هغه د عمومي اسلامي فکر او د قرآن تفسیر څخه دا مهم اصول اخیستلای شو:
1. د مشورې امانت: مودودي رحمه الله په خپلو لیکنو کې دا اصل بیانوي چې مشوره ورکول یو امانت دی، او دا باید د صداقت، خیرخواهي، او د الله د رضا لپاره وي. هغه وایي: “په اسلامي ټولنه کې هر فرد د بل مسلمان د خیرخواهي مسؤلیت لري، او دا مسؤلیت باید د الله د رضا لپاره ادا شي.”
2. د حق ویلو جرأت: مودودي رحمه الله باور لري چې مسلمان باید د حق ویلو جرأت ولري، حتی که دا د خپلوانو یا دوستانو په اړه وي. هغه وایي: “اسلام مسلمان ته دا مسؤلیت ورکوي چې د حق لپاره ودرېږي، او د باطل پر وړاندې چوپ پاتې نه شي.”
3. غیبت او نصیحت: مودودي رحمه الله د غیبت او نصیحت ترمنځ فرق بیانوي، او وایي چې که یو مسلمان د بل مسلمان د عیبونو نه خبر وي، او دا معلومات د خیرخواهي لپاره شریک کړي، نو دا غیبت نه بلکې نصیحت دی.
4. د نکاح اهمیت: مودودي رحمه الله د نکاح اهمیت ته اشاره کوي، او وایي چې نکاح یوازې یو ټولنیز تړون نه دی، بلکې یو الهي تړون دی، او باید د تقوا، صداقت، او خیرخواهي پر بنسټ وي.
د مودودي رحمه الله دا نظریات د هغه د مختلفو لیکنو، لکه “تفہیم القرآن”، “اسلامی معاشرت”، او نورو څخه اخیستل شوي دي.
نو خبره واضحه ده. کله چې څوک له تا څخه مشوره غواړي، باید د خپل ضمیر آواز واورې، د آخرت حساب یاده کړې، او د دین امانت ادا کړې. نه دې روا ده چې یو ظالم ته د تقوا جامه ور واغوندې، او نه دې روا ده چې یو صالح انسان ته د فساد داغ ورکړې. د خیر، حق، انصاف، او دیانت پر بنیاد خبرې وکړه. ځکه همدا د الله تعالی رضا ده، او همدا د یو باایمانه انسان غوره صفت دی.