تخصص: در فرهنگ لغات تخصص به معنای به چیزی مخصوص شدن، در کاری مهارت داشتن و… را گویند. و عبارت از داشتن دانش و تجربه لازم در یک حوزه خاص. با داشتن تخصص لازم، فرد میتواند بهترین روش ها و راهکارها را برای انجام وظیفه خود پیدا کند. تخصص همچنین به افراد کمک میکند تا با موفقیت در مقابل چالش ها و مشکلات مربوط به وظیفه خود مواجه شوند و آنها را حل کنند. تخصص نیز به مهارت ها و دانش فنی فرد در انجام وظایف اشاره دارد. فرد با داشتن تخصص در زمینه مربوطه، به بهترین شکل ممکن می تواند وظایف خود را انجام دهد و با استفاده از دانش و مهارت های خود، به راهکارهای مناسب و به بهبودهای لازم پی ببرد.
تعهد: در فرهنگ لغات به معنای کاری را به عهده گرفتن، عهد بستن، غمخواری و… است. و عبارت از پذیرش و عهد بستن به انجام وظایف و مسئولیت ها است. وقتی که یک فرد تعهد خود را نسبت به یک وظیفه مشخص میکند، به این معناست که وی آن را تا اِنتها دنبال خواهد کرد و تمام تلاش خود را برای تحقق آن، انجام خواهد داد. تعهد از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا به افراد کمک میکند تا مسئولیت ها و وظایف خود را به خوبی انجام دهند و وفاداری خود را نسبت به آنها نشان دهند.
و همچنان تعهد به معنای پایبندی و عزم بندی فرد به انجام وظایف خود می‌باشد. یعنی فرد به تعهد و قول‌هایی که در قبال انجام وظیفه ای داده است، پایبند باشد و تا حد امکان کوشش نماید. فرد با رعایت تعهد خود نشان می دهد که جدیت و پایداری برای انجام وظیفه دارد و به محدودیت ها و مسئولیت هایش پایبند است.
بنابراین از طریق ترکیب تعهد و تخصص، فرد میتواند وظایف خود را با کیفیت و به بهترین شکل ممکن انجام داده و به اهداف مورد نظر دست یابد.
نقش تعهد و تخصص از دیدگاه اسلام؟
قسمی که دیده شد برای اینکه شخص توانایی لازم را در انجام درست وظیفه خود داشته باشد و بتواند در بلندای قله های موفقیت پرواز کند باید مجهز به هر دو بال تعهد و تخصص باشد.
و از آنجایی که سلامت افراد زیر بنای سلامت جامعه بوده و فساد افراد زیربنای فساد جامعه است پس بناً برای ساختن یک جامعه کمال مطلوب ما نیاز به افراد سالم داریم که این به عنوان اصل و عامل اساسی برای نایل گشتن به این هدف است و بقیه موارد چون اقتصاد (که کمونیست ها آنرا زیربنای ساخت یک جامعه کمال مطلوب میدانند) به عنوان وسیله نقش ایفا میکنند.
پس ساختن جامعه نیازمند ساختن افراد است و این هدف زمانی محقق میشود که افراد متخصص و در حین حال متعهد باشند. و این یک فرمول عاجل و انقلابی برای رسیدن به چنین هدف مبارکی است.
خداوند متعال در آیه ۵۸ سوره نساء میفرماید: « إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ ۚ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا.» ترجمه: همانا خداوند فرمانتان مى‌دهد كه امانتها را به صاحبانش بدهيد و هرگاه ميان مردم داورى كرديد، به عدل حكم كنيد. چه نيك است آنچه كه خداوند شما را بدان پند مى‌دهد. بى‌گمان خداوند شنواى بيناست.
پس دیده میشود که امانتدارى و رفتار عادلانه و دور از تبعيض، از نشانه‌هاى مهم ايمان است، چنانكه خيانت به امانت، علامت نفاق است. در حديث است: به ركوع و سجود طولانى افراد نگاه نكنيد، بلكه به راستگويى و امانتدارى آنان بنگريد. آرى، كليد خوشبختى جامعه، بر سر كار بودن افراد لايق (متخصص) ورفتار عادلانه (متعهد) است و منشأ نابسامانى‌هاى اجتماعى، رياست نااهلان وقضاوت‌هاى ظالمانه است.
همچنان مشخصاً در مورد تعهد و تخصص در انجام وظیفه دین مقدس اسلام در کتاب مبارک قرآن‌کریم در چندین جای بدان اشاره کرده است. چنانچه خداوند متعال حد اقل در سه جای قرآن کریم این موضوع را صراحتاً بیان فرموده است. ۱- در قصه حضرت یوسف (ع) ۲- در قصه حضرت موسی و شعیب (ع) ۳- در قصه حضرت طالوت و جالوت (ع).
که به عنوان نمونه قصه حضرت یوسف علیه السلام را بیان میکنیم. سوره یوسف آیه پنجاه و پنج: قَالَ اجْعَلْنِي عَلَىٰ خَزَائِنِ الْأَرْضِ ۖ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ«۵۵» ترجمه: (یوسف) گفت: «مرا سرپرست خزائن سرزمین (مصر) قرار ده، که نگهدارنده و آگاهم!»
یوسف از خواب پادشاه مصر، احساس خطر و ضرر براى مردم كرد و خود را براى جلوگيرى از پيشامدهاى ناگوار اقتصادى، لايق می‌دانست، پس براى جلوگيرى از ضرر، آمادگى خود را براى قبول چنين مسئوليّتى اعلام كرد. و با ذكر قابليّتهاو توانايىهاى خود، براى انجام مسئوليّت كه میتوانست جلو آثار سوء قحطى و خشكسالى را بگيرد بیان کرد نه به خاطر تفاخر و سوء استفاده از مقام و منصب!
پس وقتی میفرماید «إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ» حفیظ به معنای تعهد داشتن و علیم به معنای تخصص داشتن در همان کار می‌باشد.
تعهد از دیدگاه قرآنی به دو قسم است. اولی تعهد با خداوند (ج) بدین معناست که فرد با خداوند عزوجل ارتباط قائم کند، کفران نکند، توکل داشته باشد، حضور و یاد خداوند (ج) را درهرکجا با خود داشته باشد و دومی تعهد با مردم است که شخص باید با مردم خود تعهد لازم را داشته باشد. یعنی صادق، امانت‌دار، وفادار، عدالت جو و… باشد.
و تخصص نیز به دو قسم است. یکی تخصص علمی که به معنای داشتن دانش و آگاهی در همان حوضه خاص و دومی تخصص حرفه‌ای که بدین معناست شخص در کنار اینکه علم و دانش دارد باید کارآفرین نیز باشد در همان حرفه مورد نظر. مثلاً نجاری، خیاطی، فلزکاری، گِلکاری و …
پس دیده میشود که تعهد و تخصص در آموزه های اسلامی نیز جایگاه والایی داشته و همچنان از جمله خصوصیات انسان‌های خوب و موفق است. بناً تعهد و تخصص دو بال تاثیر گذار در پیشرفت است و این دو لازم و ملزوم یکدیگر اند. اگر ما کاری را با کسب اطلاعات و دانش آن انجام دهیم به نتیجه مطلوب دست پیدا میکنیم و این نتیجه مطلوب بدون تعهد امکان پذیر نیست. شما در هر شغل اگر از این دو برخودار نباشید موفق نمیشوید. پس ما وقتی موفق بوده میتوانیم که یک شخصیت متعهد و متخصص داشته باشیم.
اگر تخصص داشته باشیم اما متعهد و وفار نباشیم تخصص ما ناقص است اما اگر تعهد داشته باشیم و تخصص نداشته باشیم باز هم ناقص هستیم. چنانچه یک شخص وفادار و متعهد است اما هیچ ابتکار،خلاقیت و نوآوری ندارد و اما همین شخص متخصص است اما تعهد ندارد، خیانت کار است. در نهایت تخصص و تعهد لازم و ملزوم یکدیگر اند و یک اصل جدایی ناپذیر در امورات پنداشته میشوند.
اما متأسفانه امروزه دیده میشود افرادی که دارای چنین خصوصیاتی باشد (هم تعهد و هم تخصص در انجام وظیفه داشته باشند) بسیار اندک اند. و از همین سبب است که ما شاهد این همه نابسامانی های که دامنه عصر و روزگار مارا گرفته هستیم.
اما علت اساسی چیست؟ و راه حل چی بوده میتواند؟
علت اساسی آن به عدم شناخت درست انسان از خودش است. افراد غرق در همان بدکنشی های فطری و عنعنوی خود خواهد ماند تا زمانی که اقدام به شناخت خویشتن نکنند. انسانها در پرتو معرفت حاصل نمودن با نظام باطنی خود میتواند ابعاد مثبت گوهر وجودی خویش را تقویت و جلو رشد ابعاد منفی را گرفته و یا ضعیف نماید که در نتیجه میتوان به پیشرفت، آرامی و سعادت در دنیا و آخرت نایل گشت که صرف با دو بال میتوان به معراج این حقیقت رسید (تخصص و تعهد)
-تخصص با کســـب دانــــش
-تعهد با داشتن ایمان به خدا
نویسنده: پریسا سروری