امامی چون مقتدیهایش نیستند، نمازش را انفرادی می‌خواند، حال اگر در همین حالت یکی بیاید و به او اقتدا کند حکم نمازش چیست؟ آیا نماز مقتدی ادا شده؟
الجواب باسم ملهم الصواب
یکی از شرایط صحت نماز جماعت این است که مقتدی نیت و اراده‌ی خواندن نماز با جماعت را داشته باشد و به قصد متابعت و اقتدا، با امام در نماز شریک شود.
بنابراین در مسئله مذکور اگر مقتدی نیت اقتدا به امام را داشته و به او اقتدا کرده است، نمازش درست می‌باشد؛ هر چند امام نیت امامتش را نداشته باشد ـ چون نیت امامت برای امام شرط نیست مگر اینکه زنان به اواقتدا کنند ـ و در چنین صورتی بهتر است امام ادامه نمازش را جهرا بخواند. در فتاوای منبع العلوم پیرو مسئله‌ای با چنین مضمون نیز همین جواب ذکر شده است که در ذیل سوال جواب آمده است:
الاستفتاء: امام مسجد به وقت عدم حضور مردم نماز را خود تنها شروع کرد، بعد از شروع کردن نماز وی، مقتدی‌ها آمدند آیا امام نماز منفرده‌ی خود را تکمیل کند یا نماز را نقض کند دوباره امامت کند یا مقتدیان به او اقتداء کنند؟
الجواب:
نماز خود را ادامه دهد و مقتدیان به او اقتدا کنند هر جا که برسند و امام اگر در دو رکعت اولی و دوم است بعد اقتداء مقتدی‌ها به جهر خواندن شروع کند.[1]
الدلائل:
ـــ فی الدرّالمختار:
(والإمام ينوي صلاته فقط) و (لا) يشترط لصحة الاقتداء نية (إمامة المقتدي) بل لنيل الثواب عند اقتداء أحد به قبله كما بحثه في «الأشباه». ([2])
ـ و فی ردّالمحتار:
قوله: والإمام ينوي صلاته فقط إلخ) لأنه منفرد في حق نفسه «بحر»: أي فيشترط في حقه ما يشترط في حق المنفرد من نية صلاته على الوجه المارّ بلا شيء زائد بخلاف المقتدي، فالمقصود دفع ما قد يتوهم من أنه كالمقتدي يشترط له نية الإمامة كما يشترط للمقتدي نية الإقتداء لإشتراكهما في الصلاة الواحدة. والفرق أن المقتدي يلزمه الفساد من جهة إمامه فلا بد من التزامه كما يشترط للإمام نية إمامة النساء لذلك كما يأتي. والحاصل ما قاله في «الأشباه»: من أنه لا يصح الاقتداء إلا بنيته، وتصح الإمامة بدون نيتها خلافا للكرخي وأبي حفص الكبير اهـ لكن يستثنى من كانت إمامته بطريق الاستخلاف فإنه لا يصير إماما ما لم ينو الإمامة بالإتفاق كما نص عليه في «المعراج» في باب الاستخلاف وسيأتي هناك (قوله بل لنيل الثواب) معطوف على قوله لصحة الاقتداء أي بل يشترط نية إمامة المقتدي لنيل الإمام ثواب الجماعة، وقوله عند اقتداء أحد به متعلق بنيته التي هي نائب فاعل يشترط المقدر بعد، بل وقوله: لا قبله معطوف عليه: أي لا يشترط لنيله الثواب نية الإمامة قبل الاقتداء، بل يحصل بالنية عنده أو قبله، فقوله لا قبله نفي لاشتراط نيل الثواب بوجود النية قبله لا نفي للجواز ولا يخفى أن نفي الاشتراط لا ينافي الجواز…([3])
ـ و فی بدائع الصّنائع:
وهل يحتاج إلى نية الإمامة؟ أما نية إمامة الرجال فلا يحتاج إليها ويصح اقتداؤهم به بدون نية إمامتهم.([4])
([1]) فتاوی منبع العلوم کوه‌‌‌‌‌‌ون، ج4/ص 225ـ کتاب الصلاة/باب ما یتعلق بالإمامة و الجماعة،ایران شهر سربازکوه‌‌ون، 1386 ش.
([2]) الدرالمختار، ج2/ ص 93، کتاب الصلاة/ مطلب: مضی علیه سنوات و هو یصلی الظهر قبل وقتها، الطبعة الأولی /دار إحیاء التراث العربی.
([3]) ردالمختار، ج2/ ص 93، کتاب الصلاة/ مطلب: مضی علیه سنوات و هو یصلی الظهر قبل وقتها،الطبعة الأولی/دار إحیاء التراث العربی.
([4]) بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، ج1/ص588، کتاب الصلاة/فی مبحث النیة من أرکان الصلاة،بیروت: دارالکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
و الله اعلم بالصّواب