زید حدود 40 سال قبل در چهار طرف زمین مواتی سنگ میگذارد و یک چاه نیز بر آن زمین حفر میکند تا جایی که چاه به آب میرسد، اما دوباره آن را به همان حالت رها میکند و کشاورزی و آبادی ایجاد نمیکند. پس از گذشت چهار سال شخصی دیگر زمین مذکور را تحویل میگیرد و بر آن کشاورزی میکند، وارثان زید به او تذکر میدهند اما او گوش نمیکند؛ حال از نظر شرعی زمین متعلق به زید است یا شخص دوم که در آن کشاورزی کرده است؟
جواب:
حفر چاه تا جایی که به آب برسد، احیاء به حساب میآید و به این ترتیب زمین متعلق به زید است و تصرف شخص دوم اعتباری ندارد و باید زمین را به زید یا وارثانش برگرداند.
دلایل:
ـ في الحدیث الشریف:
عن سعيد بن زيد، عن النبي صلى الله عليه وسلم، قال: «من أحيا أرضا ميتة فهي له، وليس لعرق ظالم حق».([1])
ـ وفي درر الحکام:
ومسألة حفر البئر قد ذكرت بصورة مطلقة في بعض الكتب الفقهية كالتبيين، ومجمع الأنهر كما ذكرت أيضا في المجلة بأنها تحجير. إلا أنه قد ذكر في بعض الكتب الفقهية كالهندية وشرح المجمع أن حفر البئر حتى الوصول إلى الماء إحياء وحفرها بدون وصول إلى الماء تحجير، والمعنى الظاهر من الإطلاق المذكور في الكتب الفقهية هو هذا المعنى أي التقييد؛ فقد شرح كذلك وقيد إطلاق المجلة.([2])
([1]) سنن أبي داود: کتاب الخراج والإمارة والفيء، باب: في إحیاء الموات، (الحدیث: 3073).
([2]) درر الحکام شرح مجلة الأحکام: (3/284)، المادة: 1277، ط: دار الجیل.
و الله اعلم بالصّواب