BASIC CONCEPTS
مفاهم مقدماتي
تعريف سروی (Definition of Surveying)
سروي عبارت ازعلم وفن اندازه گيري است كه توسط آن ميتوان موقعيت نسبتي افقي وموقعيت نسبتي ارتفاعي نقاط را برروي زمين ويا نزديك سطح زمين تعين نموده وبعداً آن را بروي نقشه نمايش داد.
اهداف سروينگ (Objectives of surveying)
سروينگ بحيث يك فن خيلي قديمه درتثبيت حدود تقسيمات اراضي مورد استفاده بوده اما اهميت روز افزون آن با پيشرفت تخنيك جز لايتجزايي همه رشته هاي انجينري گرديده است بطور مثال در ساختمان سرك ها ، پل ها ، سيل برها ، خطوط آهن ، تعميرات ، بند ها ، تونل ها ، پروژه هاي آبرساني زابرها ، پارك ها تمديد پايپ لاين هاي نفت وگاز ، تمديد لين هاي برق ومخابرات ، تعين سرحدات تعين موقعيت وتثبيت حدود معادن ، سروي جيولوجيكي يا طبقه بندي سطح زمين جنگلات ساحات زراعتي علفچر ها تثبيت منابع ومقدار مواد ساختماني وغيره سروي اهميت بسزاي داشته وبدون اجراي آن انجام امورفوق خيلي مشكل وحتي امكان ناپذيرميباشد وانجام امورفوق بدرجه اعظمي صحت و دقت ممكنه با كمترين مصرف وقت وپرسونل ازاهداف عمده سروي به شمار ميرود.
مراحل كارسروي (Phases of Surveying)
سروي ازنظر اجراي امورساحوي وتكميل كار آن در دفتر شامل مراتب آتي ميباشد .
الف : تثبيت اهداف پروژه:
ب: مطالعه مقدماتي وجمع آوري معلومات موجوده ساحه ايكه سروي درآن اجرا ميگردد
ج: ترتيب پلان اجراي سروي با نظرداشت وقت پرسونل وآلات مورد ضرورت .
د: اندازه گيري ساحوي ازقبيل فاصله هاي افقي عمودي ومايل وانذازه گيري زواياي افقي و عمودي.
تعين وتثبيت نقاط افقي وعمودي درساحه:
و: اجراي امورمحاسباتي به اساس معلومات حاصله ازساحه (تعين وتثبيت مقداركارواندازه مواد ساختماني ، دريافت مساحت وحجم) ترتيب جدول ها ونقشه هاي طرف ضرورت .
ز: اندازه گيري پيشرفت امورساختماني درجريان كار وبعد ازختم هر مرحله آن .
انواع سروي (Types of Surveying)
سروي بصورت عموم به دوشاخه مهم تقسیم گرديده است.
سروي جيوديزيكي(Geodetic Surveying)
درين نوع سروي زمين به شكل نسبتاً كروي فرض گرديده ومرتسم تمام فواصل اندازه شده بين نقاط بالاي سطح كه موازي به سطح اوسط بحر باشد صورت مي گيرد
درسروي جيوديزيكي انحناي سطح زمين به منظور تثبيت موقعيت نقاط درنظرگرفته ميشود .بناً فاصله بين دونقطه عبارت ازطول قوس است كه موازي به سطح اوسط بحربوده واين نقاط را باهم وصل ميكند.
دراين نوع سروي مجموعي زواياي داخلي يك مثلث بزركتر از180 ميباشد .
سروي جيوديزيكي درساحات نسبتاً بزرگ وكارهاي حساس ازقبيل تثبيت نقاط كنترول افقي وارتفاعي بكار برده ميشود.
سروينگ مسطح (Plane Surveying)
درين نوع سروي زمين يك سطح افقي فرض گرديده ومرتسم تمام فواصل اندازه شده بالاي همين سطح صورت مي گيرد درسروي مسطح چون انحناي زمين درمحاسبات تثبيت موقعيت نقاط درنظرگرفته نشده بناً فاصله بين دونقط عبارت ازطول خط مستقيم است كه ان نقاط را باهم وصل ميكند درين نوع سروي مجموع زواياي داخلي يك مثلث 180 درجه است سروي مسطح درساحات نسبتاً كوچكتروكارهاي كمترحساس بكاربرده ميشود.
طبقه بندي سروي (Classification of surveying)
نظربه ساحه كار ومسلك (Nature of field of survey)
- سروي ابحار (Ocean Ography)
- سروی سیارات(Astronomical Survey)
- سروی زمین (Surveying on earth)
نظربه مقاصد واهداف سروي (Purposes and Objectives )
- سروي به ارتباط آثار قديمه (Archaeological survey)
عبارت ازسروي تحت الارضي است تا بتواند آثار مدفون درزيرزمين را معلوم نمايد.
- سروي جيولوجيكي (Geological Survey)
براي تعين ومشخص نمودن طبقات مختلف زمين
- سروي معادن (Mine Survey)
براي تشخيص وتعين مقدارمعدنيات
- سروي نظامي (Military Survey)
براي تثبيت نقاط ستراتيژيكي وراه هاي سوق الجيشي وغيره ازنظرمقاصد عسكري
طبقه بندي سروي به اساس سامان آلات مورد استعمال
(Classification Based on Instrument s used in surveying)
- سروي توسط شريد يافيته (Chain or Tape Survey)
- كمپاس سروي (Compass Survey)
- پلين تيبل سروي (Plane Table Survey)
- تيود لايت سروي (Theodolite Survey)
- تخيو متريك سروي (Tachometric Survey)
- فوتوگرافيك سروي (Photographic Survey)
- سروي هواي (Aerial Survey)
- سروي توسط سامان آلات الكترونيكي (Electronic Equipment )
طبقه بندي سروي زمين (Classification of land survey)
- توپوگرافيك سروي (Topographic Survey)
سروي است كه موقعيت تمام اشكال واجسام طبیعی ومصنوعي روي زمين را براي ترتيب نقشه تثبيت مي نمايد.
- كيدسترل سروي (Cadastral Survey)
سروي است كه جهت تثبيت حدود تعين مساحت يك ساحه بكار ميرود.
- سروي شهري city Survey
سروي اراضي است كه بادرجه وقت وسحت بيشتر درامورشهري بكار ميرود.
- انجينرينگ سروي (Engineering Survey)
سروي كه جهت تثبيت نقاط كنترول وانجام امورپروژه هاي ساختماني ازآن استفاده بعمل ميآيد.
الف :- ريكانيسنس سروي (Reconnaissance Survey)
عبارت ازمطالعات مقدماتي ساحه بدون اندازه گيري است.
ب :- سروي مقدماتي (Preliminary Survey)
اندازه گيري مقدماتي جهت تهيه وترتيب نقشه هاي مورد ضرورت است.
ج:- سروي ساختماني (Location Survey or Construction Survey)
تعين وتثبيت نقاط به منظور اجراي امورساختماني ميباشد.
تعريفات (Basic Definitions)
يك عده تعريفات خيلي ها ساده وپراهميت كه دركارهاي روزمره عملي ونظري سروي ازآن استفاده ميگردد ذيلاً تقديم ميشود.
خط عمودي : vertical line خطي است كه به استقامت خط شاقل باشد نا گفته نبايد گذاشت كه ازيك نقطه بروي سطح زمين صرف يك خط عمود ميتواند بگذرد.
خط افقي Horizontal line خطي است كه دريك نقطه بروي زمين با خط شاقلي زوايه قايمه بسازد.
لذا ازيك نقطه روي زمين به جهات مختلف به تعداد لايتناهي خطوط افقي گذشته ميتواند.
سطح افقي Horizontal Plane : سطحي است كه دريك نقطه روي زمين باخط شاقلي زوايه قايمه بسازد لذا ازيك نقطه روي زمين صرف يك سطح افقي عبوركرده ميتواند.
سطح عمودي vertical plane : سطحي كه دريك نقطه روي زمين با سطح افقي زوايه قايمه بسازد پس ازيك نقطه در روي زمين به تعداد لايتناهي سطوح عمودي به جهات مختلف گذشته ميتواند .
سطح ليول level plane : عبارت از سطحي است كه موازي به سطح اوسط بحرباشد .
فاصله افقي (Horizontal Distance) عبارت ازفاصله بين دو نقطه ويا مرتسم آنها بروي يك سطح ميباشد بكار بردكلمه فاصله مفهوم فاصله افقي را ارايه ميكند درحالات ديگر ازقبيل فاصله مايل ، فاصله عمودي وغيره موضوع بايد به وضاحت روشن گردد.
ارتفاع (Elevation) ارتفاع يك نقطه بروي زمين عبارت ازفاصله عمودي آن ازسطح اوسط بحر ويا هرسطح قبول شده ديگر ميباشد.
تفاوت ارتفاع (Difference in Elevation) فاصله عمودي بين دونقطه دو سطح مختلف الارتفاع را تفاوت ارتفاع گويند.
زوايه افقي (Horizontal Angle) زوايه است كه بين دونقطه ويامرتسم آنها دريك سطح افقي تشكيل ميگردد.
زاويه عمودي (Vertical Angle) زاويه است بين دونقطه ويامرتسم آنها روي درسطح كه داري ارتفاعات مختلف اند تشكيل ميگردد.
واحدات اندازه گيري (Units of Measurement)
دراندازه گيري فاصله وزاويه ، واحدات مروجه وارتباط بين آنها قرارذيل است .
الف :- زوايه بصورت عموم توسط درجه ويا گراد اندازه مي گردد كه اجزاي درجه دقيقه وثانيه است.
1 درجه = 60 دقيقه
1 دقيقه = 60 ثانيه
پس 1 درجه = 3600 ثانيه
و360 درجه = 400 گراد
اندازه گيري فاصله (Distance Measurement)
فاصله (Distance) :
درسروي منظور ازكلمه فاصله بين دونقطه فاصله افقي بين دونقطه مورد نظراست اگرهدف فاصله مايل ويا عمودي باشد بايد بصورت مشخص نام برده شود.
طرق اندازه گيري فاصله (Methods Of Distance Measurement)
فاصله عموماً بصورت مستقيم وغيرمستقيم اندازه ميگردد.
اندازه گيري فاصله بصورت مستقيم (Direct Measurement )
فاصله بين دونقطه بروي سطح زمين بصورت مستقيم به طرق ذيل اندازه مي گردد:
الف – قدم گردن Pacing
ب- پسوميترPassometer
ج- آدو ميترOdometer
د- سپيدو ميترspeedometer
ه – پررمبولاتورperambulator
و- توسط تخمين وقت time Measurement
ز- شريد يافيته chaining or tamping
اندازه گيري فاصله بصورت غيرمستقيم :
اندازه فاصله بين دو نقطه را كه توسط آلات واجراي محاسبات صورت مي گيرد اندازه گيري غيرمستقيم می نا مند
الف- توسط سبت تنس بار Subtense bar
ب – تخو متري يا ستديا Tachometry or stadia
ج- آلات الكترونيكي Electronic devices
انتخاب طريقه اندازه گيري(Choice of Method of Measurement :
طريقه اندازه گيري مربوط به حساسيت كارنوعيت سامان آلات دست داشته تجربه اندازه گيرنده مدت زمان انجام سروي نوعيت پروژه ومقدارمصارف مالي آن ميباشد.
اشارات ضروري درامور اندازه گيري : Code Of Signals Used in Surveying
اشارات (signal) معني آن (Meaning)
- حركت دست راست بسرعت زياد بطرف راست زياد بطرف راست حركت نمايد.
- حركت دست چپ بسرعت زياد بطرف چپ زياد بطرف چپ حركت نمايد.
- حركت آهسته دست راست به‌آهستگي به طرف راست حركت كنيد.
- حركت آهسته دست چپ به‌آهستكي به طرف چپ حركت كنيد
- درازنمودن دست راست به جناح ادامه حركت به سمت راست
- درازنمودن دست چپ به جناح ادامه حركت به سمت چپ
- دست راست بالاوحركت آن بطرف راست. انحناي ستاف بطرف راست
- دست چپ بالاوحركت آن بطرف چپ . انحناي ستاپ بطرف چپ
- بالاكردن هردودست بالاي سروسپس پائين آوردن آن. درست وياصحيح
- درازنمودن هردو دست بصورت افقي به پيش به يقين
رو وسپس پائين كردن آن .
اشارات فوق بايد بسيار واضح باشد بعضي اوقات براي توضيح اشاره درفاصله هاي دور دستمال هم استعمال ميگردد.
ليول كاري (leveling)
ليول كاري (leveling):
عمليه است كه جهت پيمايش ودريافت ارتفاعات نسبتي نقاط وتفاوت ارتفاع بين نقاط واقع درسطوح مختلف بكاربرده ميشود . ليول كاري درترتيب وتطبيق نقشه هاي ساختماني درساحه كنترول امورساختماني حين اجراي آن نصب ماشين ها درفابريكات وغيره اهميت به سزاي داشته كه بدون اجراي آن انجام موفقانه امورمتذكره امکان پذيرنميباشد.
تعريفات اساسي (Fundamental Definitions) :
جهت پيش برد امورليول كاري بصورت موفقانه لازم است تا بعضي تعريفات ساده وبا ارزش كه درليول كاري استعمال ميگردد ومعلومات مختصري حاصل نموده ودرعمليات ساحه وي مورد استفاده قرارداد .
الف :- بينچ مارك(Bench Mark) مخفف آن B.M بوده عبارت ازنقطه ثابتي است كه ارتفاع آن ازسطح اوسط بحر ويا سطح فرض شده ديگري معلوم باشد هربينچ مارك ازخود نامي داشته وازنظرموقعيت نسبي به نقاط ديگري اقلاً سه نقطه وصل ميگردد تا درصورت لزوم با استفاده ازموقعيت سه نقطه متذكره دريافت موقعيت بينچ مارك به آن صورت گرفته بتواند.
بااستفاده ازبينچ مارك هاي تثبيت شده دريك ساحه ويا منطقه هرموسسه ميتواند نظربه ضرورت پروژه مربوط خود درآن محل نقاط كنترول زياد ترتوسط اندازه گيري واجراي محاسبات لازمه تعين نمايد تا به استفاده كنترول تثبيت شده امورسروي پروژه مربوط خويش را انجام دهد وهم امورساختماني پروژه را درجريان كار كنترول نمايد.
ب : قرائت به عقب (Back sight) قرائت ستاف است كه عموداً بالاي نقطه داراي ارتفاع معينه ازسطح اوسط بحر وياسطح فرض شده ديگري گرفته شده باشد مخفف آن B.S ميباشد كه بنام قرائت مثبت نيزياد ميگردد.
ج: ارتفاع آله (Height Of Instrument) مخفف آن H.I بوده وفاصله عمودي را گويند كه ازسطح اوسط بحرتا مركز آله اندازه ميگردد . اين قيمت ازجمع نمودن ارتفاع محل ستاف وقرائت ستاف درآن محل حاصل ميگردد مشروط براينكه اله حين گرفتن قرائت ليول باشد.
د: قرائت به پيش (Fore Sight) : بعد ازگرفتن قرائت عقبي ، ستاف به نقطه ديگري كه ارتفاع آن مطلوب است عموداً گرفته ميشود . قرائت كه ازستاف روي چنين يك نقطه گرفته ميشود بنام قرائت به پيش ياد گرديده ومخفف آن F.S قبول گرديده است وبنام قرائت منفي نيزياد ميشود.
هر:قرائت مابيني به پيش (Intermediate Fore sight ) نظربه ضرورت وهدف ليول كاري بعدازگرفتن قرائت به عقب وقبل ازگرفتن قرائت به پيش ازعين محل آله يك ويا چندين قرائت ديگر روي نقاطي گرفته ميشود كه ارتفاع آن مطلوب است هريك اين قرائت ها را بنام قرائت مابيني به پيش ياد ميكنند مخفف قرائت مابيني به پيش را به I.F.S نشان ميدهند قرائت مابين به پيش بنام قرائت منفي ياد ميگردد.
و: نقطه چرخش (Turning Point) درعمليه لیول كاري آله درمحل قرارداده شده بعدازگرفتن قرائت عقبي وقرائت به پيش به محل ديگري منتقل ميگردد . بعداز ليول ساختن آله درمحل جديد بازهم يك قرائت عقبي روي نقطه گرفته ميشود كه ازمحل قبلي آله قرائت به پيش روي آن گرفته شده بود وبه همين ترتيب عمليه موصوف تاختم پروژه جريان پيدا ميكند همين نقطه كه ازيك محل آله يك قرائت به پيش وازمحل ديگر آله يك قرائت به عقب روي آن گرفته ميشود بنام نقطه چرخش ياد ميگردد.
يا به عباره ديگر نقطه چرخش ، نقطه را گويند كه يك قرائت به پيش ويك قرائت به عقب روي آن گرفته شده باشد . مخفف آن را T.P قبول نموده اند.
ز: سطح ليول (Level Surface) عبارت ازسطح است كه درهرنقطه موازي به سطح اوسط بحر باشد البته سطح اوسط بحر كه بنام مبداء Datum ياد ميگردد داراي ارتفاع صفرميباشد .
ح : ارتفاع (Elevation) ارتفاع يك نقطه عبارت ازفاصله عمودي است بين همان نقطه وسطح اوسط بحر كه صفر قبول شده است ويا هرموخذ قبول شده ديگر)
ط : تفاوت ارتفاع : (Difference in Elevation) فاصله عمودي است بين دونقطه واقع درسطوح مختلف الارتفاع.
5-3 ليول (Level)
عبارت ازآله است متشكل ازيك تلسكوب وسه پايه كه بمنظور دريافت ارتفاع نسبتي نقاط وتفاوت ارتفاع بين نقاط مورد استفاده قرارمي گيرد.
تلسكوپ (Telescope) آله است كه اندازه يك جسم را نظربه ابعاد حقيقي آن بزرگترنشان ميدهد وهمچنان جسمي راكه به فاصله دورازاندازه گيرنده واقع باشد نزديكترنشان ميدهد . تلسكوپ متشكل ازدو سيستم عدسيه هاي محدب ميباشد اجزاي تلسكوپ قرار ذیل میباشد.
- عدسيه كه ازآن ديده ميشود Eye Piece
- پرده واضح ساختن خط ديدDiaphragm
- پيچ هاي آبترازو Level Tube Screws
- تيوب ليول Level Tube
- تلسكوپ Telescope
- محافظه عدسيه ازشعاع مستقيم Sun Shade
- پيچ ليول ساختن آله Leveling Screw
- پيچ فوكس ساختن تلسكوپ Telescope Focusing Screw
آلات مورد ضرورت دليول كاري (Leveling Equipment)
جهت پيش برده امورليول كاري درساحه آلات ذيل ضروري پنداشته ميشود.
- ليول
- ستاف
- فيته همرا با سيخ نشان وبعضي اوقات باشاقول
- كتابچه يادداشت.
انواع ليول (Types of level)
گرچه انواع مختلف ليول ازهمديگر فرق نداشته وبه عين اهداف ازآنها استفاده ميگردد بازهم صرف ازنظرساختمان به انواع ذيل تقسيم ميشوند كه دراين قسمت به گرفتن نامي ازآنها ميتوان اكتفا نمود.
- ليول دستي Hand Level
- دمپي ليول Dumpy Level
- واي ليول wye Leve
- كوكس ليولCooke,s Level
- كاشنگزليول Cushings Level
- تلتنگ ليول Tilting Level
- ولدليول wild Level
- ليول اتومات Automatic Level