📘 عنوان: اهداف سوره‌های قرآن کریم – بخش پنجم
👤 نویسنده: سید میر تمنا
🌐 ناشر: دعوت نیوز.کام – وب‌سایت جامع اهل سنت (امام ابوحنیفه رحمه‌الله)
🔗 لینک مشاهده مقاله: https://tinyurl.com/2s3s3um2
*********************************************
روش های تربیت الهی
تربیت در آزمون های الهی
الله متعال انسان را تربیت می کند گاهی این تربیت در قالب آزمون می باشد که انسان را از کوره های آزمون صعب العبور میگذراند تا ایمان محکم ازخود داشته باشد سوره عنکبوت همین هدف را مجسم میسازد.
بدخشانی: هدف سوره عنکبوت را لزوم آزمایش و ابتلا می داند.
وی سوره را نظر به تنوع موضوعاتش به دو بخش تقسیم نموده وموضوعات محوری بخش اول را لزوم ابتلای مومنان دانسته مینویسد:«از آغاز سوره تا آیه چهلم موضوع محوری این بخش لزوم ابتلای مومنان است وچنانچه برای توضیح این مطلب داستانهای یکعده پیغمبران همچون :نوح,ابراهیم,لوط شعیب وموسی –علیهم السلام- را طور نمونه برای ابتلای پیغمبران ذکر نموده است» .[1]
طوری که از آیات نخستین این سوره معلوم میشود که آیا مسلمانان فکر میکنند که به حال خود بدون آزمون و مکلف بودن رها شوند؟ و آنها مورد آزمون قرار نمی گیرند. صبر و شکیبایی درمقابل تکالیف. و ایمان زبانی نجات دهنده انسان نیست تا از قلب ایمان نداشته باشد.
نیلوی مینویسد: (این سوره دو هدف دارد اول: آزمایش مومنین, دوم: اینکه کافر ازگرفت خداوند متعال نجات یافته نمیتواند) [2]
هفتم:اهداف تشریعی
هدف سوره محمد مسائل مربوط به جهاد است محمد ابراهیم الحمد اهداف سوره را انگیزه به جهاد و عوامل آن، وعده کفالت مسلمانان، ممانعت ازپیشنهاد صلح به کفار، فضاحت منافقان و اینکه حکومت به مسلمانان داده میشود به این شرط که فساد نکنند. [3]
محمدعلی صابونی اهداف سوره را بیان احکام جهاد، بندیان , غنائم و احوال منافقان گفته. ولی موضوع اصلی سوره که در محور آن میچرخد موضوع جهاد در راه الله است.[4]
یک عده ازسوره های قران طوری اند که هدف اصلی آن سوره بیان احکام میباشد. که دراکثر سوره های مدنی چنین دیده میشود. محمد طیب در مورد هدف سوره حج مینویسد:
هدف سوره حج بیان امور چهارگانه است از قبیل احکامی مانند : محرمات خداوند، محرمات بنده گان ، نذرهای الهی ونذرهای بنده گان .[5]
هدف سوره طلاق
به نظر دکتور زحیلی هدف سوره طلاق بیان احکام خانواده است آن احکامی که، نظام یک خانواده را استوار میسازد و نیز به مسائلی می پردازد که پس از فراق زن و شوهر به آن مواجه میشوند. ازاین رو ابتدا به مسئله طلاق می پردازد و در مراحل جدایی امر به تقوا و ترس از خدا شده است .[6]
مراغی: هدف سوره را بیان احکام شرعی ومناهج دینی و فتاوای اسلامی میگوید, که برای تحکیم عدالت درمیان مردم وضع شده اند.[7]
محمد ابراهیم الحمد: هدف سوره را محدود ساختن احکام طلاق و درضمن حکمت مشروعیت عدت بیان میکند . حل و فصل مسائل زنا شوهری، مشوره درمورد مسائل اطفال، تذکر به حالاتی که امت های قبلی را نابود ساخت تا از کردار آنها پرهیز شود.[8]
هدف سوره تحریم
به نظر دکتور زحیلی هدف سوره تحریم بیان احکام تشریعی خاص است درمورد همسران پیامبر(صلی الله علیه وسلم) تا که این مسئله نمونه شود برای همه امت. که در ابتدا اشاره و خطاب باریک است به پیامبر (صلی الله علیه وسلم) و بعد به همسران گرامی پیامبر(صلی الله علیه وسلم) خطاب میکند و درضمن آنها را تهدید میکند.[9]
سید قطب رحمه الله به این نظر است که هدف سوره ناظر است به حیات و زنده گی خانواده گی پیامبر(صلی الله علیه وسلم) وحالت شخصی است بین پیامبر(صلی الله علیه وسلم) و بین همسران شان و نیز میان خود همسران پیامبر(صلی الله علیه وسلم). و پس ازاین به همه امت تعلیم است تا از پیامبر در این امور اطاعت نموده و قدوه قرار دهند.[10]
محمد ابراهیم الحمد در مورد هدف سوره نظر دارد که یک شخص نباید چیزی که حلال است برخود حرام گرداند و تنبیه به همسران پیامبر)صلی الله علیه وسلم)، که غیرت الله متعال بر پیامبرش از غیرت شما بیشتر است، کسی که سوگند یاد کرد به یک کار سپس از آن بهتر را دید باید آن سوگند را شکستانده و به کارخیر اقدام نماید،و همچنان موعظه مردم و وصف عذاب جهنم وشدائد آن به ایشان است.[11]
نتیجه گیری
- بحث ازهدف سوره درابتدا تحت کدام عنوان درمیان دانشمندان علم تفسیر مطرح نشده بود، که به آین عنوان کتاب ها نوشته شده باشد اما مباحثی که زمینه ساز این بحث است مطرح شده بود، مانند: بحث از روابط سوره ها، که هدف زا برای سوره های قران اند.
- ازجمله پیامد های برجسته این بحث برجسته سازی اعجاز قرآن وپاسخ گویی برای خاورشناسان است.
- مطلب قابل تأمل این است که، چرا دربیان هدف سوره های قران دانشمندان اختلاف دارند؟ یک سوره است همان الفاظ کلمات وجملات است که حتی درترتیب آیات آن اختلاف وجود ندارد ولی باوجود این درتعین هدف سوره میان علمای علم تفسیر نظریات مختلف وجود دارد. درپاسخ به این پرسش باید گفت، منشأ این اختلاف عواملی است که یا به سلیقه مفسر برمیگردد ویا به رشته تخصص ومهارت وی به طورنمونه: سید قطب رحمه الله زمانیکه به بیان هدف سوره برمیخورد تمام مسائلی که مربوط به قوانین حاکمیت و حکومت است به آنها اشاره میکند چون سلیقه و رغبت وی درجستجوی همین مطلب است به آن اشاره میکند. و مثل آیه « فاذکرونی اذکرکم » سوره بقره,
آنانیکه صوفی مشرب اند درذیل این آیه هدف آیه را اهمیت ذکرمیدانند ولی سید قطب رحمه الله درهدف این آیه نوشته است: (مردمانی که زمام دارحکومت اند اگرمردمانی باخدا باشند وقانون خدا را تطبیق کنند کمک و نصرت الهی با آنها است هیچ گاه شکست نمیخورند و اگر در تطبیق قانون الهی اینها سرپیچی کنند مورد عذاب الهی قرارخواهند گرفت وحکومت شان زوال خواهد پیداکرد، این یک نمونه بودکه گرایش وسلیقه یک مفسردر بیرون نویسی هدف یک آیه چقدر تأثیر داشت که کاملا با دید مفسران دیگر متفاوت است .
- گاهی یک موضوع دریک سوره به یک مفسر درشتر معلوم میشود از دیگر موضوعات ، مفسر در تلاش بیرون نویسی همان موضوع است و به عنوان هدف سوره آنرا مطرح میکند چون یکی از ویژگی های وحدت موضوعی سوره ها این است که موضوع و هدف سوره استخراج شدنی است وضع شدنی نیست ،هدف و غرض سوره تابع ساحه دید مفسر است اگرمفسر اورا بیرون نکند هرگز معلوم نمیشود. این هم تأثیر دراختلاف بیرون نویسی اهداف سوره ها دارد.
- گاهی این اختلاف ناشی ازتفاوت درتخصص ها میباشد یک مفسر دریک فن ازفنون مهارت خاص خودرا داشته میباشد وطبق همان تخصص ومهارت خود هدف سوره را بیرون نویسی میکند. مانند زحیلی که اکثرا اهداف سوره ها را ازدید فلسفی ومنطقی میبیند.
منابع
القران الکریم
[1] – ازهر البیان ,ج 6 ص 495
[2] – مرآت القران؛ ص 141
[3] -أغراض السور ؛ج 1 ؛ ص 59
[4] – تفسير صابونی؛ ج 3 ؛ ص 189
[5] – مصباح العرفان؛ص 92
[6] – تفسير المنير ؛ج 28؛ ص 261
[7] -تفسير مراغی ؛ج 28 ؛ ص 153
[8] –أغراض السور ؛ ج 1 ؛ص 69
[9] -تفسير المنير؛ ج 28؛ ص 301
[10] -فی ظلال القران؛ ج 6 ؛ص 3610
[11] -اغراض السور؛ج 1 ؛ص 70