کله چې باران ډېر شي ایا د اذان په کلماتو کې د «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ» یا «ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ» اضافه کول سنت دي؟ د دې مسئلې د جواز یا عدم جواز شرعي دلیلونه کوم دي؟
محمد عارف غروال
الجواب وبالله التوفيق
يا الله توفيق رانصيب کړئ د صحيح جواب!
کله چې باران ډیر شي او جومات ته تګ سخت شي، مؤذن ته د اذان په وخت کې دا اختیار ورکول شوی چې په خپلو کلماتو کې «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ» یا «ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ» زیات کړي. دا حکم د هغه وخت لپاره دی کله چې خلک په سختو شرایطو کې وي، لکه باران، یخنۍ یا طوفان، چې جومات ته رسیدل مشکل شي
د اذان کلماتو کې د «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ» یا «ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ» زیاتول
کله چې باران ډېر وي، یا سخته یخني، سیلاب، طوفان، یا کوم داسې حالت وي چې جومات ته تګ مسلمانانو ته سخت وي، نو مؤذن ته روا ده چې د اذان په کلماتو کې «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ» (زما خلکو! په خپلو ځایونو کې لمونځ وکړئ) یا «ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ» (زما خلکو! په خپلو کورونو کې لمونځ وکړئ) الفاظ زیات کړي.
الله تعالی فرمایي:
“لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا”
(البقرة: 286)
ترجمه: الله تعالی هیڅ چا ته د هغه له وس نه زیات تکلیف نه ورکوي.
په دې آیت کې دا اصل ثابت شو چې عبادات د انسان د وس مطابق وي، او که باران یا بل شرعي عذر موجود وي، نو الله تعالی اساني خوښوي، نه مشقت.
د حدیث نبوي مطابق، کله چې د نبي ﷺ د وخت مؤذن ته باران راشي، نو هغه به د اذان په وخت کې اعلان کړی: «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ»، چې معنی یې ده: «زما خلکو! په خپلو ځایونو کې لمونځ وکړئ». دا د نبي ﷺ په احکامو کې ځای لري او یو سنت ګڼل کېږي.
له عبدالله بن عباس رضي الله عنهما نه روایت دی، چې ویې فرمایل:
“أن النبي صلى الله عليه وسلم أمر المؤذن في يوم مطير أن يقول: ألا صلوا في رحالكم”
(بخاري: 666، مسلم: 699)
ترجمه: نبي کریم ﷺ مؤذن ته امر وکړ چې کله باران وي، نو اعلان دې وکړي: «زما خلکو! په خپلو ځایونو کې لمونځ وکړئ.»
په یو بل روایت کې راځي:
“أن مؤذن النبي صلى الله عليه وسلم كان إذا كانت ليلة باردة أو ذات مطر يقول في أذانه: ألا صلوا في الرحال”
(مسند أحمد: 2340، سنن أبي داود: 1057)
ترجمه: د نبي کریم ﷺ مؤذن به چې به شپه سړه وه، یا باران و، نو د اذان په وخت به یې ویل: «زما خلکو! په خپلو ځایونو کې لمونځ وکړئ.»
فقهاوو هم دا مسئله تشریح کړې ده:
امام نووي رحمه الله وایي:
“هذا الحديث دليل على جواز ترك الجماعة لعذر المطر والوحل والبرد الشديد ونحو ذلك من الأعذار”
(شرح النووي على مسلم: 5/207)
ترجمه: دا حدیث دلیل دی چې که باران، خټو، سختې یخنۍ یا نورو عذرونو له امله جومات ته تلل ستونزمن وي، نو جماعت پرېښودل جایز دي.
ابن قدامة رحمه الله وایي:
“إذا كان هناك مطر أو طين أو ريح شديدة في الليل جاز التخلف عن الجماعة، واستحب للمؤذن أن يقول: صلوا في رحالكم”
(المغني لابن قدامة: 2/98)
ترجمه: که باران، خټې، یا د شپې سخت باد وي، نو د جماعت پرېښودل روا دي، او مؤذن ته مستحب دي چې «صلوا في رحالكم» ووايي.
کله چې مؤذن «حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ» ووايي، وروسته دې «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ» یا «ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ» ووایي.
که چیرې دا الفاظ د اذان وروسته اعلان کوي:
بیا دې خلکو ته اعلان وکړي:
«ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ، ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ»
✔ دا الفاظ د حدیث نبوي ﷺ مطابق جایز دي.
✔ د سخت باران، یخنۍ، یا نورو عذرونو پر مهال یې ویل سنت دي.
✔ د اسلامي فقهاوو له نظره دا یو آسانتیا بښونکی امر دی، نه بدعت.
فقهاوو هم دا خبره تایید کړې چې که باران یا سخت شرایط وي، نو د جماعت پرېښودل جایز دي. امام نووي رحمه الله ویلي، «دا حدیث دلیل دی چې د باران، خټو یا یخنۍ په صورت کې د جماعت پرېښودل روا دي».
له دې ټولو شواهدو څخه دا واضحه ده چې د اذان کلماتو کې د «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ» یا «ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ» زیاتول د شریعت له مخې ځای لري او سنت ګڼل کېږي.
د عمل په توګه، مؤذن باید اذان عادي وکړي او وروسته د «ألَا صَلُّوا فِي رِحَالِكُمْ» یا «ألَا صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ» کلمات په غور سره زیات کړي ترڅو خلک پوه شي چې په ځانګړو شرایطو کې لمونځ کول په خپلو ځایونو کې آسانه او روا دي.
دغه عمل د خلکو د راحتۍ لپاره دی او د شریعت د آسانتیاوو څخه دی، نه د بدعت. الله تعالی دې موږ ته د شریعت احکام په سم ډول عمل کولو توفیق راکړي.
الله تعالی دې مونږ ته د شریعت د احکامو د پوره عملي کولو توفیق راکړي.
آمین!
فإن كان صوابا فمن الله وإن كان خطأ فمني ومن الشيطان والله ورسوله بريئان منه.
که ليکنه درسته او مفيده وي دا د الله سبحانه وتعالی په توفيق او مدد سره او که غلطيانې په کښي موجود وي دا زما کمزورئ ده او ما پري خبر کړي مننه .
………………………..
الجواب الصحيح : خالد منصور هډه وال
—————————
نوټ..
او ضرور ئي شير کړئ مننه .
مننه له هغه چا نه چې ليکنه ئي وه لوستله او د ګوتو نښه يې پرېښوده.!
