په څوکۍ لمونځ کول، عبادت که سستي؟

په څوکۍ لمونځ کول، عبادت که سستي؟

د ځینو لمونځ کوونکيو عادت وی چې د فرضي لمانځه ادا کولو پر مهال پر څوکۍ (چوکي) ناست وي، که څه هم د قیام، رکوع او سجود توان لري.

آیا دا عمل جائز دی؟
که ناجائز وي، نو ولې؟
او د دې مسئلې حکم د قرآن، حدیث، او د فقهاوو د اقوالو مطابق څه دی؟

آیا د نفل لمونځ په څوکۍ باندې ناست ادا کول هم ورته حکم لري؟

قاري عباس د فرانسې هيواد څخه…

*******************************************************

الجواب وبالله التوفيق
يا الله توفيق رانصيب کړئ د صحيح جواب!

لمونځ د اسلام یو اساسي رکن دی، چې د بدن، زړه، او روح عبادت دی. د لمانځه یو مهم اصل قیام (ودریدل) دی، چې د قدرت په صورت کې فرض دی. ډېر خلک د تنبلۍ، غلط تصور، یا بې‌پروايۍ له امله پر څوکۍ (چوکي) لمونځ کوي، پرته له دې چې د اړتیا یا معذوریت حکم ورباندې صدق وکړي.

لمونځ د اسلام یو مهم عبادت دی، چې د بندګۍ او عاجزۍ ښکاره اظهار دی. په لمانځه کې قیام (ودریدل) یو اساسي رکن دی، چې پرته له عذر څخه یې پرېښودل جایز نه دي.

الله ﷻ فرمایي: “وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ” (البقرة: 238) یعنې د الله لپاره د عاجزۍ او اطاعت سره ودرېږئ. دا آیت مبارک څرګندوي چې قیام د لمانځه یوه لازمي برخه ده او پرته له عذر څخه یې پرېښودل د شریعت خلاف عمل دی.

او رسول الله ﷺ فرمایلي: “صلِّ قائماً، فإن لم تستطع فقاعداً، فإن لم تستطع فعلى جنب” (بخاري: 1117). له دې حدیث څخه دا څرګندیږي چې قیام د لمانځه اصلي طریقه ده، خو که یو څوک د ناروغۍ یا کمزورۍ له امله ودریدلی نشي، نو کولی شي ناست لمونځ وکړي، او که دا هم ممکن نه وي، نو پر اړخ دې لمونځ وکړي.

دا اصول دا معنا لري چې هرڅومره چې یو کس د قیام توان لري، باید ودریږي. که څوک د رکوع او سجود وس نه لري، خو قیام کولی شي، نو باید قیام وکړي او بیا ناست رکوع او سجده ترسره کړي. دا نه‌شي کېدای چې یو څوک د قیام توان ولري، خو د تنبلۍ، غلط عادت، یا بې‌ځایه وېرې له امله څوکۍ ته ترجیح ورکړي.

نن سبا ډېر خلک د اړتیا پرته پر څوکۍ لمونځ کوي، حال دا چې په بازارونو، دفترونو، او د ورځني ژوند په کارونو کې پرته له ستونزې ولاړ وي. لمونځ یوازې حرکات نه، بلکې د اخلاص، عاجزۍ، او اطاعت یوه نښه ده. که یو څوک د قیام وس لري، باید د الله ﷻ د امر مطابق ودریږي، تر څو یې لمونځ بشپړ وي او د الله رضا ترلاسه کړي.

نو دلته دا حدیث دا واضح کوي چې د قیام پرېښودل یوازې هغه وخت جائز دي، چې یو کس یې د ناروغۍ یا کمزورۍ له امله نشي ادا کولی.
که یو څوک د قیام توان ولري، خو د رکوع او سجود وس ونه لري، نو باید قیام وکړي او رکوع او سجده ناست ترسره کړي. که څوک د قیام توان ونه لري، خو رکوع او سجود کولی شي، نو باید رکوع او سجده په عادي ډول ادا کړي او یوازې قیام پرېږدي.

د فقهاوو اقوال او د فقهې اصول

فقهاوو د قیام د فرضیت په اړه لاندې وضاحت کړی دی:

*******************************************************

✅ د حنفي مذهب مطابق:
امام ابن عابدین رحمه الله فرمايي:

> “القيام فرض في الفرض، فإن لم يقدر صلى قاعداً بالإيماء، فإن قدر على الركوع دون السجود أومأ بالسجود”
(رد المحتار، ج 2، ص 580)

ژباړه:
په فرض لمانځه کې قیام فرض دی، که څوک یې نشي کولی، ناست دې لمونځ وکړي، که رکوع کولی شي او سجده نه، نو باید سجده په اشاره سره وکړي.

 

✅ د شافعي مذهب مطابق:
امام النووي رحمه الله وايي:

> “فإن عجز عن القيام صلى جالسًا، ولا يسقط عنه فرض الركوع والسجود إن قدر عليهما”
(المجموع، ج 3، ص 253)

ژباړه:
که څوک د قیام توان ونه لري، نو ناست دې لمونځ وکړي، خو که رکوع او سجده کولی شي، نو باید ادا یې کړي.

*******************************************************

✅ د مالکي مذهب مطابق:

> “المصلي إن عجز عن القيام صلى جالسًا، لكن ينبغي أن يتحرى القعود الأقرب إلى هيئة القيام”
(المدونة الكبرى، ج 1، ص 205)

*******************************************************

✅ د حنبلي مذهب مطابق:

> “إذا كان المريض لا يستطيع القيام، صلى على حسب حاله، وجاز له الجلوس”
(المغني، ج 1، ص 443)

فقهاوو دا اصول واضح کړي دي چې که څوک بې‌وجې د قیام پرېښودو ته ترجیح ورکړي، نو لمونځ یې ناسم دی. ډېر خلک دا عادت کړی چې د جومات په داخلېدو سره مستقیم پر څوکۍ کښېني، حال دا چې همدا خلک په بازارونو، دفترونو، او نورو عامه ځایونو کې بې‌ستومانه ولاړ وي. دا بې‌پروايي د لمانځه اصل ته زیان رسوي او د دې ستر عبادت اهمیت ته سپکاوی کوي.

البته، د نفل لمانځه لپاره ناست لمونځ جایز دی، که څه هم قیام ممکن وي، خو د اجر کمښت به وي.

*******************************************************

د نبي کریم ﷺ حدیث:

> “من صلى قائماً فهو أفضل، ومن صلى قاعداً فله نصف أجر القائم”
(صحیح البخاري، حدیث: 1115)

ژباړه:
“چا چې ولاړ لمونځ وکړ، هغه غوره دی، او چا چې ناست لمونځ وکړ، نو د ولاړ لمونځ کونکي د اجر نیمه برخه به ورکړل شي.”

دا ښيي چې د نفل لمانځه لپاره ناست لمونځ یو اختیار دی، خو فرض لمونځ یوازې هغه وخت ناست ادا کېدای شي، چې قیام ناشونی وي.

د څوکۍ (چوکي) د استعمال شرایط

فقهاوو د څوکۍ د کارولو لپاره لاندې شرایط ټاکلي دي:

1. که یو څوک د قیام توان لري، نو باید قیام وکړي، که څه هم د رکوع یا سجود توان ونه لري.

2. که یو څوک د رکوع او سجود توان لري، نو باید دا ادا کړي، که څه هم قیام ورته ستونزمن وي.

3. که څوک د قیام، رکوع، او سجود توان ونه لري، نو باید ناست لمونځ وکړي او په اشاره سره سجده وکړي.

4. په څوکۍ باندې د لمانځه ادا کول یوازې هغه وخت جائز دي، چې نورې ټولې لارې ناممکنې وي.

د فقهاوو له نظره، که څوک د قیام توان ولري، خو یوازې د آسانۍ لپاره پر څوکۍ لمونځ کوي، نو لمونځ یې ناسم دی.

څوکۍ استعمال یوازې د ناروغۍ یا معذوریت پر اساس باید وي.

*******************************************************

يوه غلط فهمي!

✅ که څوک په بازارونو، دفترونو، او نورو ځایونو کې ودریدلای شي، نو جومات ته له راتګ سره باید څوکۍ ته نه کښېني.

✅ که څوک یوازې د راحت لپاره پر څوکۍ لمونځ کوي، لمونځ یې ناقص دی.

*******************************************************

شیخ ابن عثیمین رحمه الله وايي:

> “لا يجوز الجلوس على الكرسي في الصلاة إلا لعذر، وإن كان مستطيعًا للقيام فهو آثم”
(فتاوى نور على الدرب)

ژباړه:
په څوکۍ باندې د لمانځه ادا کول بغیر له ضرورته جایز نه دي، که څوک د قیام توان ولري او بیا هم ناست لمونځ وکړي، نو ګناهګار دی.

*******************************************************

د بحث او فتوی خلاصه او نصيحت!

1. په فرض لمونځ کې قیام فرض دی، پرته له عذره نه پرېښودل کېږي.

2. که څوک قیام نشي کولی، نو ناست دې لمونځ وکړي، خو که رکوع او سجده کولی شي، باید ادا یې کړي.

3. که د سجود توان نه وي، نو باید د سجود اشاره د رکوع نه ښکته وکړي.

4. په څوکۍ (چوکي) د ناستې اجازت یوازې د ضروري معذوریت په صورت کې دی.

5. په نفل لمانځه کې ناست لمونځ جایز دی، خو اجر یې د ولاړ لمونځ په نسبت نیم دی.

6. که څوک د قیام توان ولري، خو بیا هم ناست لمونځ وکړي، نو لمونځ یې ناقص او حتی باطل دی.

هغه کسان چې بې‌له عذره د څوکۍ استعمال ته رجحان ورکوي، باید خپل لمونځ ته جدي پاملرنه وکړي. لمونځ یوازې حرکات نه، بلکې د اطاعت، خشوع، او اخلاص یوه ستره نښه ده. که یو څوک د قیام توان لري، نو باید د الله ﷻ د امر مطابق لمونځ ودریدلی وکړي، تر څو یې عبادت بشپړ او د الله د رضا وړ وګرځي.

والله أعلم بالصواب

*******************************************************

اللهم أنج المستضعفين من المؤمنين، واغفر لنا تقصيرنا، وتقبل منا عباداتنا.
اللهم ارزقنا الخشوع في الصلاة، واغفر لنا تقصيرنا، وتقبل منا أعمالنا. آمین.

فإن كان صوابا فمن الله وإن كان خطأ فمني ومن الشيطان والله ورسوله بريئان منه.

که ليکنه درسته او مفيده وي دا د الله سبحانه وتعالی په توفيق او مدد سره او که غلطيانې په کښي موجود وي دا زما کمزورئ ده او ما پري خبر کړي مننه .

*******************************************************

………………………..
الجواب الصحيح : خالد منصور هډه وال
—————————

*******************************************************

نوټ..