شخص صاحب ترتیب چهار نماز از او ترک شده است، حال که او می‌خواهد این نمازها را قضا کند آیا باید به ترتیب خوانده شوند یا خیر؟ (مثلاً نمازهای فجر تا مغرب از او ترک شده‌اند؛ حال ترتیب معمول بر او نیاز است یعنی ابتدا فجر، بعد ظهر، بعد عصر و در آخر مغرب؟).
الجواب وبالله التوفیق
رعایت ترتیب در میان (نمازهای فوت شده و وقتی) و نیز در میان خود (نمازهای فوت شده)، زمانی که شخص صاحب ترتیب می‌باشد، لازم است. به این صورت که اگر کمتر از شش نماز از نمازگزار فوت شده است، او ابتدا باید نماز ترک شده‌ی نخست را بجای آورد، سپس دوم، سپس سوم و… .
چرا که آنحضرت صلی الله علیه وسلم در غزوه‌ی خندق به خاطر شدت و مشغولیت جنگ و خطرات آن، چهار نماز از ایشان و یارانش ترک شد و تا پاسی از شب فشارهای دشمن ادامه داشت. بالاخره پس از آن رسول خدا صلی الله علیه وسلم به بلال رضي الله عنه دستور دادند اذان داده و اقامه کرد و نماز ظهر را خواندند باز اذان و اقامه و نماز عصر و سپس نماز مغرب و در پایان نماز عشا را خواندند و ترتیب در میان نمازهای قضا شده را رعایت کردند.
لذا در صورت مسئوله از آنجایی که شخص صاحب ترتیب است، لذا قضای نمازها آن هم با همان ترتیبی که آنها را قضا نموده است، بر او لازم است؛ یعنی ابتدا نماز فجر، بعد نماز ظهر، سپس نماز عصر و در آخر هم نماز مغرب را بخواند آنگاه می‌تواند نماز وقت عشا را بخواند.
ـ فی الدر:
(الترتيب بين الفروض الخمسة والوتر أداء وقضاء لازم) يفوت الجواز بفوته، للخبر المشهور «من نام عن صلاة» وبه يثبت الفرض العملي.([1])
ـ وفی البحر:
وأما الترتيب بين الفوائت فلما رواه أحمد وغيره من أنه عليه الصلاة والسلام «شغل عن أربع صلوات يوم الخندق فقضاهن مرتبة» وقال في حديث آخر «صلوا كما رأيتموني أصلي» فدل على الوجوب قيد بالفائتة لأن غير الفائتة لا يقضى.([2])
ـ وفی مراقی الفلاح:
(الترتیب بین الفائتة) القلیلة وهی ما دون ست صلوات (و) بین (الوقتیّة) المتسع وقتها مع تذکر الفائتة لازم، (و) کذا الترتیب (بین) نفس (الفوائت) القلیلة (مستحق) أی: لازم، لأنّه فرض عملی یفوت الجواز بفوته. والأصل في لزوم الترتيب قوله صلى الله عليه وسلم: «من نام عن صلاة أو نسيها فلم يذكرها إلا وهو يصلي مع الإمام فليصل التي هو فيها ثم ليقض التي تذكرها ثم ليعد التي صلى مع الإمام» وهو خبر مشهور وتلقنه العلماء بالقبول فيثبت به الفرض العملي ورتب النبي صلى الله عليه وسلم قضاء الفوائت يوم الخندق.([3])
(1) الدرالمختار /ج2/ص457/ کتاب الصلاة/باب قضاءالفوائت/داراحیاءالتراث العربی/الطبعة الأولی.
(2) البحرالرائق شرح کنزالدقائق/ج2/ص141/ کتاب الصلاة/باب قضاءالفوائت/مکتبه رشیدیة.
(3) مراقی الفلاح شرح نورالإیضاح/ص263/کتاب الصلاة/باب قضاء الفوائت/مکتبه أمیر/الطبعة الأولی.
و الله اعلم بالصّواب