الجواب باسم ملهم الصواب

در رکعت اول اگر قبل از سوره فاتحه تشهد را بخواند فرقی نمی‌کند که عمدا باشد یا سهوا در هر دو صورت سجده‌ی سهو لازم نمی‌شود، اما اگر بعد از فاتحه در رکعت اول و بصورت مطلق(قبل از فاتحه و یا بعد از آن) در رکعت دوم فرض و بقیه ی رکعات نفل، سنت و وتر تشهد را سهوا بخواند، سجده‌ی سهو لازم می‌شود.

• مقدار تأخیر برای وجوب سجد ی سهو:

قانون کلی در این باب مقدار سه تسبیح مسنون در رکوع و سجده است که مجموعا 42 حرف می‌شوند یعنی تاخیر تا کم تر از 42 حرف معاف است و بیش از آن موجب سجده است. أما در رابطه با تأخیر در تشهد قعده اولی اقوال مختلفی وجود دارد که فقهای کرام قول صحیح برای وجوب سجده سهو «اللهم صل علی محمد» را قرار داده‌اند یعنی اگر کل جمله‌ی مذکور را بخواند سجده لازم می‌شود اما اگر کمتر از آن را خواند سجده سهو لازم نمی‌شود.

الدلائل:

ـ فی الهندیة:

ولو تشهد فی قیامه قبل قراءة الفاتحة فلا سهو علیه ، وبعدها یلزمه سجود السهو وهو الأصح لأن بعد الفاتحة محل قراءة السورة فإذا تشهد فیه فقد أخر الواجب وقبلها محل الثناء ، کذا فی «التبیین»

… واختلفوا فی قدر الزیادة فقال بعضهم: یجب علیه سجود السهو بقوله: اللهم صل علی محمد، وقال الآخرون : وعلی آل محمد ، والأول اصح .^([1])

ـ و فی البحرالرائق:

ومنها لو تشهد فی قیامه بعد الفاتحة لزمه السجود وقبلها لا علی الأصح  لتأخیر الواجب فی الاول وهو السورة وفی الثانی محل الثناء وهو منه. . . .

ومنها لو کرر التشهد فی القعدة الاولی فعلیه السهو لتأخیر القیام ، وکذا لو صلی علی النبی (صلی الله علیه وسلم) فیها لتأخیره ، واختلفوا فی قدره والأصح وجوبه باللهم صل علی محمد وإن لم یقل علی آله ^.([2])

ـ و فی احسن الفتاوی:

• مقدار قعود موجب سجده سهو در رکعت اول

در «منیه» بر مطلق نشستن وجوب سجده سهو مذکور است مگر راجح اینست که در نشستن به مقدار سه بار «سبحان ربی الأعلی» سجده سهو لازم می‌شود، بر کم از این نمی‌شود زیرا که وجه تأخیر  وجوب سجده سهو قیام است و آن تأخیر معتبر است که  بقدر اقصر رکن مع سنته باشد، وآن رکوع و سجده و تسبیح‌های مسنون آنها «سبحان ربی العظیم» و «سبحان ربی الاعلی» است حروف مقرره هر یکی از این‌ها 14 اند و سه تسبیحات 42، و در تشهد بر هاء (ایها) 42 حروف مقرر می‌شوند، لهذا بر کم از این سجده سهو لازم نیست.^([3])

([1]) الفتاوی الهندیة،1ج/ص159، کتاب الصلاة، الباب الثانی عشرفی سجودالسهو،بیروت: داراحیاء التراث العربی،الطبعة الأولی.

([2]) البحرالرّائق/ج2/ص158/کتاب الصلاة:باب سجود السهو/داراحیآء التراث العربی، بیروت: الطبعة الأولی.

([3]) احسن الفتاوی/ج4/ص21/کتاب الصلاة:باب سجود السهو/مکتبه فریدیه.

و الله اعلم بالصّواب