شخصی در نماز سهوا بجای سوره فاتحه تشهد (التحیات) را می‌خواند در چنین حالتی به علت تأخیر، سجده سهو واجب می‌گردد یا خیر؟ همچنین تأخیر کردن در نماز تا چه حدی باشد که سجده سهو لازم گردد؟
الجواب باسم ملهم الصواب
در رکعت اول اگر قبل از سوره فاتحه تشهد را بخواند فرقی نمی‌کند که عمدا باشد یا سهوا در هر دو صورت سجده‌ی سهو لازم نمی‌شود، اما اگر بعد از فاتحه در رکعت اول و مطلقا(قبل از فاتحه و یا بعد از آن) در رکعت دوم فرض و بقیه ی رکعات نفل، سنت و وتر تشهد را سهوا بخواند، سجده‌ی سهو لازم می‌شود.
- مقدار تأخیر برای وجوب سجد‌ی سهو
قانون کلی در این باب مقدار سه تسبیح مسنون در رکوع و سجده است که مجموعا 42 حرف می‌شوند یعنی تاخیر تا کم تر از 42 حرف معاف است و بیش از آن موجب سجده است. أما در رابطه با تأخیر در تشهد قعده اولی اقوال مختلفی وجود دارد که فقهای کرام قول صحیح برای وجوب سجده سهو «اللهم صل علی محمد» را قرار داده‌اند یعنی اگر کل جمله‌ی مذکور را بخواند سجده لازم می‌شود اما اگر کمتر از آن را خواند سجده سهو لازم نمی‌شود.
الدلائل:
ـ فی الهندیة:
ولو تشهد فی قیامه قبل قراءة الفاتحة فلا سهو علیه ، وبعدها یلزمه سجود السهو وهو الاصح لأن بعد الفاتحة محل قراءة السورة فإذا تشهد فیه فقد أخر الواجب وقبلها محل الثناء ، کذا فی «التبیین»
… واختلفوا فی قدر الزیادة فقال بعضهم: یجب علیه سجود السهو بقوله: اللهم صل علی محمد، وقال الآخرون : وعلی آل محمد ، والأول اصح .([1])
ـ و فی البحرالرائق:
ومنها لو تشهد فی قیامه بعد الفاتحة لزمه السجود وقبلها لا علی الأصح لتأخیر الواجب فی الاول وهو السورة وفی الثانی محل الثناء وهو منه. . . .
ومنها لو کرر التشهد فی القعدة الاولی فعلیه السهو لتأخیر القیام ، وکذا لو صلی علی النبی (صلی الله علیه وسلم) فیها لتأخیره ، واختلفوا فی قدره والأصح وجوبه باللهم صل علی محمد وإن لم یقل علی آله.([2])
ـ وفی تبیین الحقائق:
ولو تشهد فی قیامه أو رکوعه أو سجوده فلا سهو علیه ، لأنه ثناء وهذه المواضع محل الثناء، وعن محمد لو تشهد فی قیامه قبل قراء الفاتحة فلا سهو علیه وبعدها یلزمه سجود السهو وهو الأصح ، لأن بعد الفاتحة محل قراءة السورة فإذا تشهد فیه فقد أخر الواجب وقبلها محل الثناء ، … وکذا إذا زاد علی التشهد الصلاة علی النبی(صلی الله علیه وسلم) لأنه أخر رکنا وهو القیام الی الثلاثة ، واختلفوا فی قدر الزیادة فقال بعضهم: یجب علیه سجود السهو بقوله: اللهم صل علی محمد وقال الآ خرون : وعلی آل محمد والاول اصح.([3])
والله أعلم بالصواب
([1])1ج/ص159، کتاب الصلاة، الباب الثانی عشرفی سجودالسهو/ داراحیاء التراث العربی.
([2]) ج2/ص158/کتاب الصلاة:باب سجود السهو/ داراحیآء التراث العربی.
([3]) ج1/ص474، کتاب الصلاة، باب سجود السهو/مکتبه اشرفیه، کویته.
و الله اعلم بالصّواب