ژباړه او اضافه : خالد منصور هډه وال الافغاني.
د درس نظامي او تخصصاتو په تکمیل سره اکثره موږ داسې جملې اورو:
زه به د جومات امام شم،
زه به په خپل محل کې تدریس وکړم،
زه به یو یوټیوب چینل جوړ کړم،
زه به تدریس وکړم په فلانکي مدرسه کښي.”
دا جملې د یو عالم یا متخصص په شخصي پرمختګ کې د یوې خوښۍ لامل ګرځي، خو دا یوازې یو محدود فکر دی. دا یوازې زموږ د فردي ګټو او مقام لپاره نه دي، بلکه یو عالم باید خپل هدف د ټولې انسانیت خدمت ته وټاکي، ځکه چې الله تعالی موږ ته د اُخرِجْتْ لِلنَّاسِ (ټولو انسانانو لپاره ایستل شوی) حیثیت ورکړی دی.
ختم بخاري/او دستار بندي پروګرامونه او د فارغانو ته د اسنادو او ډګریو ورکړه هر کال په مدارسو کې ترسره کیږي، چې دا یوه خوشبخت او ستاینه وړ خبره ده.
په دې پروګرامونو کې د علمي شخصیتونو لپاره ځینې مهمې ټکي وړاندې کیږي چې په لاندې ډول ترتیب شوي دي:
د عالمۍ دنده:
نن ورځ، زموږ د وخت نوي فضلاء او متخصصین باید د دې حقیقت پوهه ولري چې یوازې د جومات امام کیدل یا یوازې یو تعلیمي مرکز کې تدریس کول، زموږ اصلي هدف نه دی. موږ باید د زمانې امامان شو. تاسو او زه په حقیقت کې نه یوازې د یوه جومات امامان یو، بلکه د ټولې نړۍ د دیني رهبري مسئولیت لرو.
نیتونه او د الله تعالی رضا:
که ستاسو نیت یوازې د یوه جومات امام کیدل وي، نو الله تعالی به تاسو ته دا مقام درکړي. خو که تاسو خپله نیت د دې لپاره وکړئ چې ټولې نړۍ ته د اسلام پیغام ورسوئ، نو الله تعالی به تاسو ته د دې کار لپاره وسیلې، لارې او لارې چاري درکړي.
زموږ استاد محترم، قاري شاد محمد میراني صاحب، یوه ځل ویلي: “تاسو خپل نیت د دې لپاره کړئ چې تاسو ټولې نړۍ ته دین ورسوئ، او وروسته یې په الله تعالی باندې پرېږدئ.” دا یوازې ستاسو نیت دی چې الله تعالی ته تاسو کموالی یا زیاتوالی ورکوي.
څنګه باید ځانونه چمتو کړو؟
نن ورځ، مدارس کې د درسونو تکمیل او دستاربندۍ پروسه روانه ده. موږ ته باید په دعا کې پاتې شو چې الله تعالی موږ ته د دین خدمت لپاره په هره لار کې قبول کړي، او زموږ علم او عمل د امت لپاره ګټور وي.
د نوو فضلاء او متخصصینو ته چیلنجونه:
1. الحاد او فکري مغالطې: د نوي الحاد او د اسلام په اړه شکوک رامنځته کول.
2. مغربي تمدن او نظریاتي یلغار: مغربي نظریات لکه سیکولرزم، لبرالیزم، او فیمنزم چې د اسلام سره تضاد لري.
3. تعلیمي نظام کې خلا: د ديني او عصري علومو ترمنځ همغږي نشتوالی.
4. ډیجیټل میډیا او معلوماتو سیلاب: د سوشل میډیا او انټرنیټ د اسلام ضد موادو سره مبارزه.
5. مسلمانانو اقتصادي او ټولنیز پسماندګي: د اسلامي معیشت سیستم معرفي کول.
6. اسلاموفوبیا: د مغربي نړۍ کې د اسلام او مسلمانانو ضد پروپاګنډا.
7. علمي او تحقیقي کمزوري: د بایو ټیکنالوژۍ او اقلیمي بدلونونو په اړه کم تحقیق.
8. بین المللي سازشونه: د مسلمانانو پر وړاندې نړیوالې سازشونه.
9. ديني رهبري نشتوالی: د عصري اړتیاو سره سم د رهبري کولو وړ عالمانو نشتوالی.
10. اخلاقي انحطاط: د ټولنیزو اخلاقي ارزښتونو زوال.
11. بین المذاهب مکالمه: د نورو دینونو سره د اسلام پیغام وړاندې کول.
12. فقهي او نظریاتي اختلافات: د فقهي اختلافاتو ته د اتحاد د خنډ په توګه نه کتل.
13. نوجوانانو ته تربیت: د عصري نسل د دیني او دنیاوي چیلنجونو سره د مقابلې لپاره د تربیت ماډل جوړول.
خلاصه:
د نن ورځې فضلاء او متخصصین باید دا پوهه ولري چې زموږ علم او نیت باید د ټول انسانیت خدمت ته معطوف وي. یوازې د شخصي مقام یا د جومات امام کیدل زموږ اصلي هدف نه دی. باید خپل نیت د دې لپاره کړو چې ټولې نړۍ ته دین ورسوو او د الله رضا ترلاسه کړو. الله تعالی به موږ ته هغه وسیلې ورکړي چې موږ ته یې د دین خدمت ته پرمختګ ورکوي.
د دې چیلنجونو سره د مقابلې لپاره، موږ ته اړتیا ده چې خپل علمي، فکري او عملي توانایۍ د امت خدمت ته وقف کړو. الله تعالی څخه دعا کوم چې موږ ټول د دین خدمت ته په غوره توګه وټاکي او زموږ علم د ټولو لپاره ګټور او موثر وګرځوي.
او دي ټکو ته هم پاملرنه وشي چه محنت عند الله قبول شي!
1. شکر ادا کول او علمي تقاضې
د الله تعالی شکر ادا کولو معنی دا ده چې باید علم ترلاسه کړو او د هغه ټولې غوښتنې پوره کړو. د علمي غرور او تکبر څخه باید پرهیز وکړو، ځکه چې دا شخصیت ته غیر متوازن کوي او د علم تاثیر کموي.
2. تواضع او عاجزي
عاجزي، حلم، صبر او شائستګي د انسان محبوبیت زیاتوي. د علمي شخصیت لپاره لازمي ده چې تواضع او نرمي خپل کړي ترڅو د تکبر او غرور څخه ډډه وکړي، ځکه چې علم یوازې عزت ورکوي.
3. علم ته لا زیات ژورې مطالعې ته اړتیا
تر اوسه مو یوازې د علمي اصولو او بنسټونو په اړه پوهه ترلاسه کړې ده. اوس باید د علم په ښار کې د داخلېدو لپاره څېړنه، تحقیق او پرانستې ذهنیت سره مطالعه وکړئ. که غواړئ یو معتدل او متوازن عالم شئ، باید له تعصب او حزبيت پرته پراخه مطالعه وکړئ.
4. د علمونو پراخوالی او بې تعصبه فکر
د مختلفو مکتبونو، نظریاتو او فکرونو په اړه مطالعه وکړئ. باید د تنقید نه بلکې د مثبت تحقیق له لارې یو معتدل شخصیت جوړ کړئ. د مسلکي تعصب څخه په لرې پاتې کېدو سره دین باید د اتحاد، رواداري، او همغږۍ وسیله وګرځي.
5. د دین د حقیقي مفهوم درک
اسلام یوازې یوه دودیزه دین نه، بلکې یو بشپړ نظام ژوند دی. د توحید حقیقي مفهومی باید پوه شئ چې الله تعالی نه یوازې خالق، مالک او رازق دی، بلکه حاکم هم دی. د دین اقامت د اهل علم یوه اساسي مسؤلیت دی.
6. د دین اقامت او ټولنیزه مبارزه
د دین د اقامت لپاره ټولنیزې مبارزې ته اړتیا ده. دین یوازې د تبلیغ په کچه نه، بلکې د اجتماعی عمل پر اساس هم پراخونې ته اړتیا لري.
7. د انسانانو اصلاح او ټولنې جوړول
د حکمت، محبت، خیرخواهي، نرمي، همدردۍ او موعظې حسنې پرته د انسانانو اصلاح او د ټولنې جوړول یوه خام خیالي ده. د دې لپاره د علم ترلاسه کول او د هغه سره سم عمل کول اړین دي.
8. د دین د دقيق پوهې پراختیا
د دین د ژورې پوهې پراختیا لپاره باید د تقابل ادیان، دین کې ترجیحات، دین کې اعتدال، او د نوو ستونزو حل کولو په اړه پراخه مطالعې ترسره شي.
9. د مسلکونو او ټولنو پراختیا
مساجد، ادارې او محلونه فتحه کول یوازې یوه برخه ده، خو د خلکو زړونه فتحه کول او د دین رڼا خپرول د علمي شخصیتونو او مبلغینو اساسي دنده ده.
پایله:
علم پرته ژوند جهل دی او عمل پرته علم تکلیف دی. د حکمت، محبت، خیرخواهي او نرمي سره د دین حقیقي مفهوم او د ټولنې اصلاح ته لاړ شئ.
د الله رضا او دین خدمت ته سرتاسري نیت سره خپل کار پر مخ وړئ، او د امت لپاره علمي او فکري رهبري په دستګاه جوړ کړئ.