تعريف :
لمونځ چې په عربي کې ورته الصلاة وايي الصلاة په لغت کې دعا ته وايي او په اصطلاح کې لمونځ د خاصو افعالو او ارکانو لکه : قيام ، رکوع ، سجدې او قعدې څخه عبارت دی چې په تکبير تحريمه سره پيل او په سلام ګرځولو سره پای ته رسيږي .
لمونځ ته ځکه دعا ويل شوی دی چې ددې په وسيله د الله سبحانه وتعالی د جلال ، ربوبيت او عظمت او خپلې بنده ګۍ ، عاجزۍ او بې چارګۍ اظهار کيږي .
په لمانځه سره بنده د نېغې لارې ، هدايت او له ګمراهۍ څخه د نجات دعا کوي .
د لمانځه فرضيت :
لمونځ د هجرت څخه مخکې د معراج په شپه باندې فرض شوی دی لمونځ په قرآن ، سنتو او اجماع په هر مکلف باندې فرض عين دی ، لقوله سبحانه وتعالی :
[فَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَّوْقُوتًا](النساء ۱۰۳).
ژباړه:او دروئ لمونځ يقيناً لمونځ پر مؤمنانو په ټاکلو وختونو کې فرض کړای شوی دی .
[فَأَقِيمُوا الصَّلاَةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاَكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ ] (الحج ۷۸) .
ژباړه:ادا کوئ تاسې لمونځ او ورکوئ تاسې زکات او ښه ټينګ ونيسئ دين د الله دغه (الله ) ستاسې مالک دی ، پس ښه مالک دی (الله) او ښه مدد کوونکی دی (الله ) .
[وَأَنْ أَقِيمُواْ الصَّلاةَ وَاتَّقُوهُ وَهُوَ الَّذِيَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ] (الانعام ۷۲).
ژباړه : او مونږ ته امر شوی دی چې لمونځونه ودروئ له الله نه وډار شئ او يوازې د هغه په لور به تاسې را ټول کړای شئ .
او په سنتو کې داسې ارشادات راغلي دي :
وعن ابن عمر رضي الله عنهما : « أنَّ رَسُول الله صلي الله عليه وسلم ، قَالَ : أُمِرْتُ أنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أنْ لاَ إلهَ إلاَّ الله ، وَأنَّ مُحَمَّداً رَسُول الله ، وَيُقيمُوا الصَّلاةَ ، وَيُؤتُوا الزَّكَاةَ ، فَإِذَا فَعَلُوا ذلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءهُمْ وَأمْوَالَهُمْ …»(مُتَّفَقٌ عَلَيهِ ).
ژباړه:له ابن عمر رضی الله عنه نه روايت دی چې رسول الله صلي الله عليه وسلم فرمايلي :ما ته حکم شوی چې ترهغه پورې له خلکو سره جنګ كوم تر څو چه هغوي گواهي ونه کړي چه بغير له الله (جل جلاله) بل معبود نشته او محمد صلی الله عليه وسلم د الله (جل جلاله) رسول دی ،او لمونځ قائم نکړي او زکات ورنکړي ،چه کله هغوی داسې اعمال شروع کړي نو د هغوی وينه ،د هغوی مال محفوظ او په امن شول.
لمونځ په هر مکلف (بالغ او عاقل ) فرض عين دی دا چې لمونځ زيات اهميت لري جناب رسول الله صلی الله عليه وسلم حکم کړی دی چې تاسې مو اولادونو ته په اوه کلنۍ کې په لمانځه کولو حکم وکړئ او په لس کلنۍ د لمانځه په ترک کولو بدني تأديب ورکړئ څو دوی په لمانځه کولو عادت شي او د بلوغ سره سم د لمانځه پوره اهتمام ومړي .
«مُرُوا أَوْلاَدَكُم بالصَّلاَةِ وَهُمْ أَبْنَاءُ سَبْع سِنِينَ وَاضْرِبُوهُمْ عَلَيْهَا وَهُمْ أَبْنَاءُ عَشْرٍ، وَفَرِّقُوا بَيْنَهُمْ
في المَضَاجِعِ» (البخاری)
ژباړه: کله مو چې اولادونه اوه کلنۍ ته ورسيدل هغوی ته په لمانځه کولو امر وکړئ اوکله چې لس کلنۍ ته ورسيږي لمونځ ونه کړي هغوی ووهي او په همدې سن کې د دوی بستری ور جلا کړئ.
په شپه او ورځ کې پنځه لمونځونه فرض کړ شوي دي په دليل د دغه حديث شريف :«خمس صلوات في اليوم و الليلة»(متفق عليه ) .
يعنې : په شپه او ورځ کې پنځه لمونځونه دي .
« أن الله تعالى فرض عليهم خمس صلوات في كل يوم وليلة» (متفق عليه).
ژباړه : يقيناً الله تعالی پر تاسې په هره شپه او ورځ کې پنځه لمونځونه فرض کړي دي .
د امام ابوحنيفه په نزد د پنځه وخته فرض لمانځه څخه علاوه دری رکعته وتر واجب دي په دليل د دغه حديث شريف :«إن الله قد زادكم صلاة، وهي الوتر» (رواه الطبراني) او فرمايي: «الوتر واجب على كل مسلم» (رواه أبو داود والنسائي وابن ماجه وأحمد وابن حبان) .