د سپوږمۍ د اندازې غلط تعبیر؛ یو روژه څنګه مو وخوړه؟
ديته ورته ډيرو ملګرو په وټسپ موبايل نمبر او مخامخ پوښتنې وه کړي !
الجواب وبالله التوفيق
يا الله توفيق رانصيب کړئ د صحيح جواب!
فلکیاتي حقایق ښیي چې د سپوږمۍ اندازه د هغې د زاویې، ارتفاع، او د لمر د انعکاس زاویې له وجې مختلفې ښکاري.
فلکیات کولی شي د سپوږمۍ د لیدو احتمال وښيي، خو یقینی فیصله نشي کولی.
اسلامي شریعت موږ ته دا نه وایي چې فلکیات رد کړو، بلکې وایي چې فلکیات باید د شرعي اصولو سره برابر استعمال کړو.
فقهاوو هم دا اصول بیان کړي. علامه ابن عبدالبر (رحمه الله) فرمایي:
“لا عبرة بكبر الهلال وصغره، بل المدار على الرؤية أو إكمال العدة.”
(الاستذكار)
ژباړه: د سپوږمۍ د لویوالي او کوچني والي هیڅ اعتبار نشته، بلکې معیار یا لیدل دي یا د میاشتې د ورځو پوره کول.
علامه کاساني (رحمه الله) وايي:
“العبرة في إثبات الشهر بالرؤية لا بكون الهلال كبيراً أو صغيراً.”
(بدائع الصنائع)
ژباړه: د میاشتې د ثبوت لپاره معیار د سپوږمۍ لیدل دي، نه دا چې سپوږمۍ لویه وي که کوچنۍ.
ولې سپوږمۍ ځینې وختونو کښي غټه ښکاري؟
د سپوږمۍ اندازې ته بڼه ورکول د هغې د ارتفاع، زاویې، او د لمر انعکاس پورې تړاو لري، نه د میاشتې د عمر پورې. نو که یوه شپه وړاندې یا وروسته سپوږمۍ غټه ښکاره شي، دا د میاشتې د زیاتوالي یا کمښت دلیل نشي کېدای.
په معاصر وخت کې ځینې خلک د علم فلکیات له نشتوالي سره سره د سپوږمۍ د اندازې له مخې فتواوې ورکوي، چې دا د شریعت له اصولو سره ټکر لري. معاصر علما هم وایي چې د فلکي حسابونه یوازې د مرستې لپاره کارول کېدای شي، خو د هلال لیدل به اصلي معیار وي.
د سعودي عربستان د کبار العلماء هیئت فتوا: “د روژې او اختر د پیل او پای لپاره د سپوږمۍ لیدل معتبر دي، او که لیدل ناشوني وي، نو د میاشتې ورځې باید ۳۰ پوره شي. د سپوږمۍ د اندازې پر بنسټ فیصله کول د شریعت له اصولو سره سمون نه خوري.”
نو مسلمانان باید د سپوږمۍ د اندازې پر ځای د شریعت احکامو ته مراجعه وکړي، د اختلافاتو مخنیوی وکړي، او د امت یووالی وساتي.
دا د اسلام اصل نه دی چې د سپوږمۍ د اندازې پر اساس پرېکړه وشي، بلکې اصل د رؤیت بالعين المجردة (په سترګو لیدل) دي.
ځيني وائي کله چې مياشت او سپوږمۍ راښکاره شي، نو وايي: “دا د دوو شپو سپوږمۍ ده، موږ تېروتلي یو، باید یوه ورځ مخکې روژه نیولې وای یا اختر مو کړی وای!”
اسلام یو کامل او جامع دین دی، چې د ژوند ټول اړخونه یې تنظیم کړي دي. د میاشتې پیل او پای د اسلامي عباداتو لکه روژې، اختر، او حج لپاره ځانګړی اهمیت لري، او شریعت د دې لپاره یو ساده معیار ټاکلی، چې هغه د هلال لیدل دي. خو له بده مرغه، ځینې خلک د سپوږمۍ د اندازې له مخې قیاسونه کوي، بې له دې چې علمي یا شرعي بصیرت ولري.
دا ډول خبرې نه یوازې د اسلامي اصولو خلاف دي، بلکې د قیامت له نښو څخه هم شمېرل شوي دي.
عن أنس بن مالك مرفوعاً ولفظه:
“من اقتراب الساعة أن يُرى الهلال قُبلاً، فيُقال: لليلتين”
ژباړه: “د قیامت له نښو څخه دا ده چې سپوږمۍ به د یوې شپې وي، خو خلک به ووایي چې دا د دوو شپو ده.”
دا حدیث د ضعف څخه خالي نه دی، خو د طرقو تعدد (یعني د حدیث د روایت مختلف سندونه) دا حدیث حَسَن لغيره درجې ته رسوي .
رسول الله ﷺ په دي حديث مبارکه کښي فرمایلي چې د قیامت له نښو څخه یوه دا ده، چې سپوږمۍ به د یوې شپې وي، خو خلک به ووایي چې دا د دوو شپو ده. دا د ناپوهۍ نتیجه ده، ځکه د سپوږمۍ اندازه د هغې د زاویې، ارتفاع، او د لمر د انعکاس زاویې له وجې مختلفه ښکاري.
په اسلامي شریعت کې د قمري میاشتې پیلېدل او ختمېدل یوازې د سپوږمۍ د لیدلو (رویت) پر بنسټ دي، نه د هغې د اندازې.
د سپوږمۍ د لویوالي یا کوچني والي اعتبار نشته، بلکې که د شرعي اصولو مطابق د هلال لیدل ثابت شي، نو د میاشتې پیل صحیح دی، او که ونه لیدل شي، نو باید پخوانۍ میاشت ۳۰ ورځې پوره شي.
قرآن کریم د سپوږمۍ یادونه کوي، فرمایي:
“يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ ۖ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ” (البقرة).
په دې آیت کې د سپوږمۍ د اندازې ذکر نه دی شوی، بلکې د هغې ظهور د شرعي احکامو د ټاکلو لپاره معیار بلل شوی دی.
نبي کریم ﷺ هم واضحه لارښوونه کړې، فرمایي:
“صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِهِ، فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَأَكْمِلُوا عِدَّةَ شَعْبَانَ ثَلَاثِينَ” (بخاري او مسلم).
نن سبا ځینې خلک پرته له علمي او فقهي بصیرته د سپوږمۍ د اندازې پر اساس پرېکړې کوي، چې دا د شریعت خلاف عمل دی.
دا ډول ناسمې فیصلې د قیامت له نښو څخه دي، لکه څنګه چې په حدیث کې ذکر شوي.
د فقهاوو اتفاق دی چې د میاشتې ثبوت یوازې د سپوږمۍ لیدو ته اړه لري، نه د سپوږمۍ اندازې ته.
امام ابو حنیفه رحمه الله فرمایي: “لا يُعتبر حجم الهلال، بل يُعتبر رؤيته.” (الهداية)
ژباړه: “د سپوږمۍ اندازه نه، بلکې لیدل یې معیار دی.”
او امام شافعي رحمه الله وایي: “يُثبت الشهر برؤية الهلال ولو كان صغيرًا، ولا عبرة لكبره.” (المجموع )
نو د فقهاوو دغه اقوالو مطابق
امام ابو حنیفه رحمه الله وایي: “د سپوږمۍ اندازه نه، بلکې لیدل یې معیار دی.” امام شافعي رحمه الله هم ورته نظر لري، او ابن تیمیه رحمه الله روښانه کوي چې “د سپوږمۍ د اندازې په اړه خبرې هېڅ شرعي اصل نه لري.”
د ټولو مذاهبو علماو اتفاق دی چې د میاشتې پیل او پای د سپوږمۍ د اندازې سره تعلق نه لري، بلکې یوازې د شرعي شاهدانو د شهادت او د سترګو لیدو سره تړاو لري.
ابن تیمیه رحمه الله فرمایي: “الكلام في حجم الهلال لا أصل له، والمعتبر هو رؤيته.” (مجموع الفتاوى)
ژباړه: “د سپوږمۍ د اندازې په اړه خبرې کول هېڅ شرعي اصل نه لري، بلکې اعتبار یوازې د لیدلو دی.”
نن سبا ځینې خلک پرته له علمي او فقهي بصیرته د سپوږمۍ د اندازې پر اساس پرېکړې کوي، چې دا د شریعت خلاف عمل دی. فلکیات کولی شي د سپوږمۍ د لیدو احتمال وښيي، خو یقینی فیصله نشي کولی، ځکه اسلام موږ ته وایي چې د میاشتې ثبوت باید د سترګو لیدو ته مربوط وي.
د مسلمانانو لپاره لازمه ده چې د شریعت اصولو ته رجوع وکړي، نه د خپلو ظاهري قیاسونو او شخصي رایو ته. باید پوه شو چې د سپوږمۍ د اندازې پر اساس د میاشتې د ثبوت یا ردولو هڅه ناپوهي ده، او دا ډول ناسمې فیصلې د قیامت له نښو څخه دي. الله دې موږ ته د دین د احکامو د صحیح درک توفیق راکړي.
خلاصه د بحث دا شوه
دا چې ځینې خلک د سپوږمۍ د اندازې پر بنسټ د میاشتې د ثبوت یا ردولو هڅه کوي، دا ناپوهي ده، او شریعت دا عمل رد کړی دی.
د قیامت له نښو څخه یوه دا ده چې خلک به د علم پر ځای د ظاهري بڼې او قیاسونو پر بنسټ فیصلې کوي کوم چه حديث شريف کښي تذکره وه شوه .
د فقهاوو اتفاق دی چې د سپوږمۍ اندازه بې اعتباره ده، اصل د سپوږمۍ لیدل دي.
د مسلمانانو لپاره واجب ده چې د شریعت اصولو ته رجوع وکړي، نه د خپل عقل غلط قیاسونو ته.
په پای کې به د معاصرې نړۍ ځینې ستونزې یادې کړو، چیرې چې ځینې خلک د علم فلکیات له نه لرلو سره سره د سپوږمۍ د اندازې پر بنسټ فتواوې ورکوي. دا بې ځایه بحثونه د امت د تفرقې سبب ګرځي، حال دا چې شریعت مونږ ته واضح معیار ټاکلی دی: که سپوږمۍ ووینو، نو د میاشتې ثبوت دی، که ونه لیدل شي، نو باید پخوانۍ میاشت ۳۰ ورځې پوره کړو.
الله تعالی دې مونږ ته د صحیح علم، بصیرت او عمل توفیق راکړي، ترڅو د شریعت د حدودو ساتنه وکړو او د خپل نفس او غلطو قیاسونو پیروي ونه کړو.
والله أعلم بالصواب
فإن كان صوابا فمن الله وإن كان خطأ فمني ومن الشيطان والله ورسوله بريئان منه.
که ليکنه درسته او مفيده وي دا د الله سبحانه وتعالی په توفيق او مدد سره او که غلطيانې په کښي موجود وي دا زما کمزورئ ده او ما پري خبر کړي مننه .
………………………..
الجواب الصحيح : خالد منصور هډه وال
—————————
نوټ..
او ضرور ئي شير کړئ مننه .
مننه له هغه چا نه چې ليکنه ئي وه لوستله او د ګوتو نښه يې پرېښوده.!
