اول- عبارتي او لفظي اعجاز :
مخکې مو هم وويل چې د الله سبحانه وتعالی لخوا را ليږلې مبارک کتاب قرآن د اعجاز څخه ډک کتاب دی
قرآن په عبارتي او لفظي لحاظ په داسې بلاغت او فصاحت ، نظم او اسلوب سره ترتيب شوي دی چې د وخت مشهور عرب شاعران يې له مقابلې کولو عاجز شوي دي ځکه قرآن په داسې بلاغت ترتيب شوي دی چې نه د کلام ، او نه هم شعر سره شباهت لري او نه هم څوک د هغه مثل جوړولای شي .
حق تعالی (جل جلاله ) فرمايي : قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَىٰ أَن يَأْتُوا بِمِثْلِ هَٰذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا (اسراء ۸۰ ) .
ژباړه : ووايه (ای محمده!) که ټول انسانان او پيريان په دې کې يو شي چې قرآن ته ورته بل قرآن راوړي . نو راوړی يې نشي که څه هم يو تر بل پوره لاسونه سره ورکړي .
د قرآنکريم د لفظي او معنوي فحاحت او بلاغت مثال :
دلته د قرآن الکريم د بلاغت او فحاحت د مثال لپاره يو کوچنی سورت چې د (الکوثر ) سورت دی تر بحث لاندې نيسو :
إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ * فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ * إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ (الکوثر ۱-۳ ) .
ژباړه: (ای پيغمبره !) مونږ تا ته کوثر درکړی ، نو خپل رب ته لمونځ وکړه او قرباني وکړه ، يقيناً چې ستا دوښمن بې سټې دی .
اول : کلمه د « الْكَوْثَرَ » چې په وزن د (فوعل) ده دلالت کوي په خير کثير (زيات خير ) ، يعنې درکړی مې دی تا ته (ای محمده !) زيات خير .
د څه لپاره الله سبحانه وتعالی فرمايي چې الکوثر او ولې يې نه فرمايل چې الکثير ؟
الکوثر د مبالغې له صفاتو څخه دی چې دلالت کوي په زيات خير ، ويل کيږي کوثر د جنت له نهرونو څخه يو نهر دی او بل دا قول دی چې کوثر حوض دی د دواړو اقوالو مطلب خير دی کوم چې الله تعالی خپل رسول الله صلی الله عليه وسلم ورکړی دی .
کوثر په يو شي کې په زيات خير دلالت کوي فرق په مينځ د کوثر او کثير کې دا دی چې : کوثر کيدای شي صفت وي او کيدای شي ذات وي مګر کثير يوازې صفت کيدای شي .
همدارنګه الکوثر په مفرد صفت سره راغلی دی چې موصوف يې حذف شوی دی چې عام او شامل دی هر ډول خير کثير د دنيا او آخرت لره ، نه دې فرمايلي الله تعالی داسې چې : ماءً کوثراً ، او يا مالاً کوثراً پس يوازې الکوثر يې فرمايلي چې اطلاق يې په هر ډول خير سره کيږي .
همدارنګه داخل شوی الف لام په کلمه د «الکوثر» چې دلالت کوي په شامل او زيات سره .
دوهم : د جمع متکلم ضمير « إِنَّا » د تعظيم ضمير دی ( تعظيم الربوبية ) .
دريم : په کلمه د « إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ » کې ضمير په فعل مخکې شوی دی دا چې تأکيد دی په (إن) او همدارنګه مخکې والی دی ، نو د څه لپاره ضمير د إنا مخکې شوی دی ؟
د مخکې والی علت اهتمام او اختصاص دی ، يعنې : الله سبحانه وتعالی دې ته اشاره کوي چې دا کار يوازې زه کولای شم بل څوک يې نشي کولای (خاصوالی دی ) .
بل دا چې ولی الله تعالی فرمايي چې : اعطيناك او ولې نه وايي چې : آتيناك؟
د « الإيتاء» کلمه شامليږي نزع ( بيرته اخيستلو ته ) يعنې هغه ورکړه چې تمليک يې خاص نه وي بلکي نزع پکې وي لکه دغه قول د الله تعالی : (تؤتي الملك من تشاء وتنزع الملك ممن تشاء)
او فرمايي :(وآتيناه من الكنوز….ثم خسفنا به وبداره الارض)
او د (العطاء) د لفظ څخه تمليک مراد دی چې يوازې ورکونکي ته د تصرف حق وي بل چا ته نه وي .
د الايتياء لفظ د هغو اموالو او غير اموالو لپاره استعماليږي چې واسع (پراخه) او عظيم (لوی) وي لکه : پاچاهي ، رشد ، رحمت او حکمت .
او أعطى لفظ د تخصيص لپاره دی چې په هغه کې يو شخص ته د تمليک او تصرف واک وي بل چا ته نه وي.
څلورم : په کلمه د « فَصَلِّ » کې د (ف) توری سببي دی ، د زيات خير او نعمت لپاره سبب د منعم شکر .
چې دلته د شکر کلمه نه ده کارول شوي ځکه شکر کله لږ او کله زيات کيدای ، مګر دلته امر شوی هغه ته په لمانځه چې د الله تعالی د پاره د شکر لوړه درجه ده .
پنځم : په کلماتو د « فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ » امر شوی په لمانځه او قربانئ سره چې د دومره لوی انعام او احسان شکر هم ښايي لوی وي .
د لمانځه په ادا کولو کې الله تعالی لره شکر دی او د قربانۍ په ادا کولو کې د الله تعالی مخلوق ته ورکړه او د هغوی سره شفقت دی ، دلته د شکر ادا کولو په دوو امرونو باندې شامل دي ، د الله تعالی شکر او د هغه د مخلوق سره احسان کول .
همدارنګه رسول الله صلی الله عليه وسلم ته په لمانځه او قربانۍ باندې امر او په هغه باندې عمل کول تعريض دی په کفارو او مشرکانو باندې چې هغوی د غير الله عبادت کوي د غير الله لپاره قرباني کوي او د الله تعالی رسول او مسلمانان خاص الله تعالی ته عبادت کوي .
او په کلمه د « لِرَبِّكَ » کې د لام توری د اختصاص لپاره راغلی دی چې عبادت يوازې الله تعالی لره دی.
همدارنګه امر په (بالصلاة والنحر) اشاره دوو لويو بدني او مالي عباداتو ته .
ولی فرمايل شوي چې والنحر او نه دې ويل شوي چې : واذبح ؟
د النحر لفظ يوازې د اوښ د قربانۍ لپاره استعمالیږي مګر د ذبح لفظ د پسه ، غوايي ، چرګ او نورو د قربانۍ لپاره استعماليږي .
په عربو کې اوښ له مهمو اموالو څخه شمېرل کېده .
دلته الله سبحانه وتعالی د ستر نعمت او خير کثير تناسب له ستر شکر او سترې قربانۍ سره کړی دی ځکه چې د پسه ،څرک ، مرغه او نورو قرباني د اوښ په پرتله کمه قرباني ده او د خير کثير سره يې تناسب نه راځي .
شپږم : په کلمه د « إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ » حرف (إِنَّ) تأکيد لپاره دی .
ښه ځير شئ !
لومړی دا چې په پورته آيت شريف کې ولی نه دې فرمايل شوي چې : (من شانئک)؟ چې په ماضي او تيره شوي زمانه باندې دلالت کوي .
او ولی نه دي فرمايل شوي چې : (من يشانئک) ؟ چې په حال او حاضره زمانه يعنې د رسول الله صلی الله عليه وسلم په حيات مبارک دلالت کوي .
بلکه په ضيعه د تأکيد سره داسې فرمايي : (إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الأَبْتَرُ) ، يقيناً ستا دوښمن به په هر ځای او هر وخت کې ابتر وي .
يعنې : قرآن د فصاحت او بلاغت داسې ډک عالمي کتاب دی چې د قيامت تر ورځې ټولو واقعاتو ته اشاره کوي . په اوس عصر کې چې کوم کفار د رسول الله صلی الله عليه وسلم په حق کې ګوستاخي کوي هغوی ته هم اشاره کوي او په راتلونکي کې چې څوک دا کار کوي هغوی ته هم اشاره کوي .
د ډينمارک او فرانسې د اهانت نه ډک کريکاريتو جوړونکو رسامان هم پکې شامل دي .
همدارنګه په سورت الکوثر کې عددي اعجاز موجود دی چې هر آيت شريف له (۱۰) تورو څخه جوړ شوی دی :
اول آيت له ۱۰ تورو ( چې تکرار شوي نه دي ) جوړ شوی چې عبارت دي له :
ا- ن – ع – ط – ي – ک – ل – و – ث – ر .
دوهم آيت هم له ۱۰ تورو څخه جوړ شوی چې عبارت دي له :
ف – ص- ل- ر- ب- ک- و- ا- ن – ح .
دريم آيت هم له ۱۰ تورو څخه جوړ شوی چې عبارت دي له :
ا- ن- ش- ک- ه- و- ل- ب- ت- ر.
همدارنګه هغه تورې چې تکرار نه دي راغلي هم ۱۰ توري دي :
ع- ط- ي- ث- ف- ص- ح- ش- ه- ت.
(تحقيق ابن قيم رحمه الله و جامعة ام القرای ) .
دا د قرآنکريم د يو واړه سورت د فصاحت او بلاغت اعجاز وو چې په همدې باندې اکتفاء کوو .
فسبحان الله رب العالمين
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
که تاسو غواړئ چې علمي او تحقیقاتي لیکنې او مقالې مو په دعوت نیوز کې خپرې شي نو لاندې لینک کیکاږئ او مونږ ته په انلاین بڼه خپله لیکنه را واستوئ؛
https://dawatnews.com/submit-article/
شرعي پوښتنه:
که کومه شرعي پوښتنه لری دمهربانی له مخې لاندې فورم ډک کړی او خپله پوښتنه ثبت کړئ.