ژباړه او اضافه : خالد منصور هډه وال الافغاني
مرګ د انسان ژوند کې يو حتمي واقع دی چې ټولو ته راغلی شي. قرآن کريم او حديثونه د دې په اړه مفصل معلومات وړاندې کوي، او له هغې سره سره په مختلفو مرحلو کې د مرګ نښې او پېښې ښودل شوي دي. دا نښې چې کله انسان د مرګ په نزدي کې وي، په لاندې ډول دي:
۱. لومړۍ نښه: ” د مرګ ورځ “
دا هغه ورځ ده چې انسان ته د مرګ حتمي وخت راشي. په دې ورځ الله تعالی فرشتو ته امر کوي چې انسان ته روح ورڅخه واخلئ. دغه ورځ یوازې الله ته مالومه ده، او انسان په دې ورځ کې نه پوهیږي چې دا د هغه د مرګ ورځ ده. خو انسان به په خپل جسم کې د ځينو بدلونونو احساس وکړي. مؤمن د زړه سکون او خوشالي حس کوي، خو فاسق د زړه او سینه کې فشار او درد محسوسوي. د دې مرحلې په اړه قرآن کې داسې راغلي: “او له هغې ورځې څخه ډډه وکړه چې تاسې الله ته راوګرځول شي، بیا هر انسان ته د هغه د کړنو جزا ورکړل شي.” (سورة البقرة: ۲۸۱)
۲. دویمه نښه: روح د بدن څخه ورو ورو وتل
د مرګ دویمه نښه د روح د بدن نه ورو ورو وتلو سره تړلې ده. دا پروسه د پښو له تلو نه پیلېږي او ورو ورو پورته ځي تر څو چې زړه او سینې ته ورسیږي. په دې مرحله کې انسان د ضعف او چکر احساس کوي، او له حرکت کولو څخه عاجز شي. خو دا بیا هم نه پوهیږي چې د هغه روح د بدن نه جلا کېږي.
۳. دریمه نښه: “ترقي” (روح د حلق ته رسیدل)
دا مرحله هغه وخت ته وايي چې روح د بدن نه پورته کیږي او د حلق په طرف روانه کیږي. قرآن کې دې مرحله ته داسې اشاره شوې: “کله چې روح د حلق پورې ورسیږي، او ویل کیږي: څوک له دې سره مرسته کوي؟ او هغه پوهیږي چې وخت د بیلګې دی.” (سورة قیامة: ۲۶-۲۹)
په دې مرحله کې انسان د مرګ نږدې والي احساس کوي خو لا هم هیله لري. دا وخت دی چې خلک ډاکټر یا عاجل مرسته وغواړي، مګر روح ته د جلا کیدو احساس پیدا کیږي.
۴. څلورمه نښه: “حلقوم” (د مرګ وروستی مرحله)
په دې مرحله کې انسان د خپل مرګ په اړه بشپړ شعور پیدا کوي او د مرګ پروسه بشپړ کیږي. هغه د فرښتو لیدل پیل کوي او آخرت ته پام کوي. قرآن کې الله فرمایي: “کله چې روح د حلق پورې ورسیږي، او تاسو یې ليدلای شئ.” (سورة ق: ۲۲)
۵. پینځمه نښه: د “ملک الموت” راتګ
دا هغه مرحله ده کله چې انسان پوهیږي چې هغه د جنت یا د عذاب لاندی دی. که انسان مؤمن وي، نو د هغه روح به په نرمۍ سره وځي، لکه څنګه چې اوبه د اوبو بوتل نه راځي. الله تعالی فرمایي: “ای اطمینان ورکونکې روح! خپل رب ته ورګرځې، خوشاله او راضي، او زما بندګانو کې شامل شي، او زما جنت ته ورشه.” (سورة الفجر: ۲۷-۳۰)
۶. شپږمه نښه: د روح مکمل جلا کېدل
په دې مرحله کې روح په بشپړه توګه له بدن څخه جلا کیږي. که انسان ګناهګار وي، نو هغه الله څخه غوښتنه کوي چې هغه دې بیرته ځمکه ته راستنوي، خو الله تعالی وایي: “نه، دا یوازې یوه خبره ده چې هغه یې وایي.” (سورة المؤمنون: ۹۹-۱۰۰)
نتیجه:
د مرګ په اړه ډېر معلومات په قرآن او حدیث کې موجود دي. مرګ یو حقیقت دی چې په دنیا کې هر انسان سره مخ کیږي. مؤمن باید تل د مرګ د نږدې راتلو سره خپله تیاري وکړي او د آخرت لپاره نیک عملونه ترسره کړي. الله تعالی د مؤمنانو لپاره جنت او د ګناهګارو لپاره عذاب غوره کړی دی.
اللهم اجعل خاتمتنا حسنه.
دا معلومات په قرآن کریم او حدیثونو باندې مبني دي چې د مرګ په اړه ذکر شوي دي. لاندې حوالې د دې مضمون لپاره ورکړل شوي دي:
1. سورة البقرة، آیت ۲۸۱
“وَاتَّقُوا یَوْمًا تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَى اللَّہِ فَتُوَفَّى کُلُّ نَفْسٍ مَّا کَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ”
ترجمہ: “او له هغې ورځې څخه ډډه وکړه چې تاسې الله ته راوګرځول شي، بیا هر انسان ته د هغه د کړنو جزا ورکړل شي.”
2. سورة قیامة، آیات ۲۶-۲۹
“فَلَا وَإِذَا بَلَغَتِ التَّرَاقِيَ وَقِیلَ مَنْ رَاقٍ وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ وَالتَّفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ”
ترجمہ: “کله چې روح د حلق پورې ورسیږي، او ویل کیږي: څوک له دې سره مرسته کوي؟ او هغه پوهیږي چې دا د جدایي وخت دی.”
3. سورة ق، آیت ۲۲
“فَکَشَفْنَا عَنْکَ غِطَاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ”
ترجمہ: “موږ ستا سترګې پرانیزو، نن ستا لید تیز شوی دی.”
4. سورة الفجر، آیات ۲۷-۳۰
“یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ إِرْجِعِی إِلَى رَبِّکِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً فَادْخُلِی فِی عِبَادِی وَادْخُلِی جَنَّتِی”
ترجمہ: “ای اطمینان ورکونکې روح! خپل رب ته ورګرځې، خوشاله او راضي، او زما بندګانو کې شامل شي، او زما جنت ته ورشه.”
5. سورة المؤمنون، آیات ۹۹-۱۰۰
“حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحًا فِیمَا تَرَکْتُ”
ترجمہ: “تر هغه وخته چې مرګ ورته راشي، هغه وایي: رب! ما بېرته ځمکه ته راواستوه، ترڅو چې هغه څه وکړم چې ما پرېښي وو.”
6. سورة محمد، آیت ۲۷
“وَجَاءَتْهُمْ رِيحٌ فِیهَا عَذَابٌ أَلِيمٌ”
ترجمہ: “او د هغوی روحونه سختې سزا سره اخلي.”
دا آیات د مرګ مختلف مراحل او نښې بیانوي چې انسان په خپل ژوند کې تجربه کوي.