در روایتی از سهل بن حنیف چنین آمده که آنحضرت^ در مورد پاک کردن لباسی که به آن مذی اصابت کرده، فرمودند: «یکفیک أن تأخذ کفاً من ماء فتنضح به ثوبک حیث أنه قد أصاب منه» { کافی است که یک کف دست را پر از آب نموده و بر آنجا از جامه ات که بدان اصابت کرده است بپاشی.} آیا این حدیث صحیحی است؟ آیا در فقه حنفی فقط نیاز به پاشیدن یک دست آب هست یا شستشوی کامل؟
الجواب وبالله التوفیق
بله، این حدیث در سنن ترمذی و أبو داود و ابن ماجه مذکور است، امام ترمذی فرموده اند: هذا حدیث حسن صحیح.
جمهور فقهاء اتّفاق نظر دارند که مذی نجس است، و برای از بین بردن آن از لباس شستنش لازم است، و مانند بقیه نجاسات، با آب پاشیدن پاک نمی شود؛ البته امام احمد بن حنبل رحمه الله در این باره سه قول دارد:
1ـ مذی مانند ادرار است. 2ـ مذی مانند ادرار بچه است، فقط آب پاشیدن کفایت می کند. 3ـ مذی مانند منی است، و هردو پاک هستند.
ابن قدامه رحمه الله می فرمایند: قول راجح ایشان قول دوم است.
امام احمد رحمه الله از همین روایت استدلال می گیرند، به این صورت که می فرمایند: مراد از نضح، آب پاشیدن است.
جمهور می گویند: هدف از «فلینضح» پاشیدن آب نیست، بلکه مراد شستن است؛ حتی نزد امام شافعی رحمه الله نیز «نضح» به معنای شستن است. به این دلیل که در حدیث حضرت علی رضی الله عنه دستور به شستن ذکر هم آمده است؛ و در روایت أبو داود شستن انثیین نیز مذکور است؛ و این خود دلیلی بر نجاست آنست و اینکه مراد از نضح همان شستن است، مانند بقیه نجاسات.
و دیگر اینکه حکم آب پاشیدن مخصوص زمانی است که انسان مشکوک باشد، که آیا مذی خارج شد یا نه، و شیطان وسوسه ایجاد کند، که با این کار وسواس شیطان قطع می شود، و این از دستورات حکیمانه آنحضرت صلی الله علیه وسلم می باشد.
مطلب دیگر این که: در باب استحاضه نیز در حدیث همین لفظ «نضح» برای شستن لباس به کار برده شده است، که خود دلیلی بر شستن مذی می شود.
البته برای بهتر فهمیدن این بحث لازم به ذکر است که «نضح» در کلام عرب معانی بسیاری دارد، و برای موارد زیادی به کار برده شده است، که یکی از آنها پاشیدن آب است، ونیز برای شستن و کم کم آب ریختن و دیگر معانی قریب به کار برده شده است.
الدلائل:
ـ في معارف السُّنن:
ذهب جمهور الأئمة، أبو حنیفة، ومالک، وشافعی: إلی أن المذی نجس کالبول، وعن أحمد روایات: روایة أنه کالبول مثل مذهب الجمهور، وروایة أنه کالمنی، وروایة أنه یکفی فیه النضح….قوله: «فتنضح به ثوبک حیث تری أنه أصاب منه». قالوا: تری مجهولاً بمعنی الظن، ومعلوماً بمعنی تبصر، کما یقول ابن الهمام فی «الفتح» (2ـ93) فی بحث الصوم: المجهول من الرأی بمعنی الظن، والمعلوم من الرؤیة بمعنی الیقین الخ.
وعلی هذا فإن کانت الروایات بضم التاء مجهولاً، فیکون دلیلاً لما یقوله مالک رحمه الله: فإن شک فلم یستیقن أصابه أو لم یصبه، قال: ینضحه بالماء ولا یغسله، وهو الشأن، وهو من أمر الناس، قال: وهو طهور لکل ما شک فیه الخ.
واستدل الجمهور لوجوب غسل ما أصابه المذی وعدم أجزاء الرش بحدیث علی فی “الصحیح” وفیه «اغسل ذکرک» والحکم وإن لم یکن فی الثوب، لکنه إذا کان أمر بالغسل لأجل النجاسة، فالحکم یکون عاماً، ولا یجب غسل ما لم یتیقن إصابته، فلا حجة فی حدیث سهیل بإکتفاء الرش مطلقاً.([1])
ـ وفي بذل المجهود:
(قلت: یا رسول الله، فکیف بما یصیب ثوبی منه؟) یعنی ما الحکم فیه؟ (قال: یکفیک بأن تأخذ کفاً من ماء) أی قلیلاً من الماء (فتنضح بها) أی بالکف من الماء (من ثوبک) أی تغتسل بها من ثوبک (حیث) أی فی محل من الثوب (تری أنه) أی المذی (أصابه) أی المحل من الثوب، وهکذا فی روایة مسلم عن ابن عباس بلفظ: «وانضح فرجک».
قال النووی: معناه إغسله، فإن النضح یکون غسلاً ویکون رشاً، وقد جاء فی الروایة الأخری: «یغسل ذکره»، فتعین حمل النضح علیه….قلت: قد ورد التشدید فی الغسل من البول، وهو یقتضی أن یکون حکم ما یلحق به کذلک، ومع هذا یحتمل أن ما ورد فی روایة الأثرم من لفظ: «فرش ّ علیه» یکون روایة بالمعنی، کأن الراوی عبّر النّضح بالرّش، ورجّح أحد إحتمالیه فرواه بالمعنی، وأیضاً معنی الرّش صبّ الماء قلیلاً قلیلاً، فعلی هذا لا ینافی الغسل….واختلف فی المذی إذا أصاب الثوب، فقال الجمهور: لایجزئه إلا الغسل، ولم أر أحداً من الأئمة قال بالإکتفاء بالنضح والرّش إلا ما قال الشوکانی ومتّبعوه من غیر المقلّدین.([2])
([1]) معارف السُّنن شرح سُنن التّرمذی، 1/442، بحث المذی یصیب الثوب،مجلس الدعوة والتحقیق الإسلامی، جامعة العلوم الاسلامیة، کراچی.
([2]) بذل المجهول فی حلِّ سُنن أبی داوُد،2/164،رقم الحدیث: 210، کتاب الطهارة، دارُالبشائر الإسلامیة.
و الله اعلم بالصّواب