ترتیب کنند: استاد ذبیح الله دانشیار
ناشر: دعوت نیوز.کام
مقدمه
کچالو یکی از محصولات مهم زراعتی است که پس از گندم و برنج، از منابع اصلی تامین کننده مواد غذایی انسان محسوب می شود.. علف های هرز به ویژه علف های هرز تابستانه یکی از مهم ترین عوامل خسارتزا در زراعت این محصول به شمار می روند. به طوری که خسارت آن ها 53 درصد بر آورد شده است. تا به حال در ایران و افغانستان علف کش انتخابی که بتوان بعد از رویش کچالو استفاده نمود معرفی نشده است. و تنها دو علف کش پاراکوات و متری بیوزین از رایج ترین علف کش هایی هستند که به صورت قبل از کاشت و یا پیش از رویش کچالو استفاده می شوند(3) .
دوره رویش علف های هرز غیر یکنواخت است و در طول فصل رشد در زمان های مختلفی به حداکثر رشد خود می رسند. بنابراین، برای کنترول آن ها با استفاده از علف کش ها نیاز به چند مرحله دوا پاشی می باشد. در حالی که، با توجه به گسترش مقاومت علف های هرز به علف کش ها و تاثیرات مخرب زیست محیطی ناشی از مصرف آن ها، توسعه راه کار های زراعتی به عنوان یک گزینه ایمن و کم هزینه برای مدیریت علف های هرز در جهت کاهش مصرف ادویه جات از اولویت های زراعتی پایدار محسوب می شود. بنابر این در سال های اخیر روش های زراعتی جهت توسعه توان رقابتی گیاهان زراعتی و مهار شد علف های هرز یا کاهش تاثیر رقابتی آن ها بر گیاهان زراعتی مورد توجه قرار گرفته است(3) .
امروزه کاربرد بقایای گیاهی ( مالچ گیاهی) اهمیت زیادی در توسعه و گسترش سیستم های زراعتی پایدار دارد. بقایای گیاهی علاوه بر تاثیری که روی خاک دارند می توانند بر جوانه زنی، بقاء، رشد و توانایی رقابتی علف های هرز و گیاهان زراعتی نیز موثر باشند. بقایای گیاهی با تاثیر بر مقدار نایترات خاک، تعدیل درجه حرارت خاک، ممانعت از نفوذ نور و مقدار رطوبت خاک می توانند رشد و نمو علف های هرز را تحت تاثیر قرار دهد. وجود بقایای گیاهی در سطح خاک موجب کاهش تغییرات درجه حرارت خاک می شود که این امر از شکستن خواب تخم علف های هرز جلوگیری می نماید و مانع از جوانه زنی آن ها می شود. مطالعات نشان میدهد که بقایای غلات دانه ریز می توانند از جوانه زنی و رشد علف های هرز در سییستم های زراعتی جلوگیری نمایند. تاثیر مالچ کاه و گندم در توقف رشد علف های هرز تاج خروس و نیلوفر پیچ بیش از مصرف علف کش ها بود. مالچ های گیاهی علاوه بر ممانعت از نفوذ نور و تعدیل درجه حرارت خاک ممکن است دارای خاصیت آللوپاتی باشند و از این طریق نیز از جوانه زنی و یا رشد و نمو گیاهان از جمله علف های هرز جلوگیری می نمایند(3) .
تاریخچه نبات کچالو
تاریخچه کشت این محصول بر اساس مطالعات باستان شناسی به حدود هفت هزار سال قبل از میلاد میرسد و از جمله غذای مردم آن زمان مورد استفاده قرار می گرفته. زمانی که اسپانوی ها در امریکایی جنوبی مانند پیرو، بولیوی و شیلی قدم نهادن در سال 1570 توسط فاتحان اسپانیای از امریکایی جنوبی به آن کشور منتقل شد و کشت آن در سراسر اروپا رواج یافت. کچالو بعداً توسط مستعمره نشینان بریتانیای به امریکایی شمالی منتقل گردید. در آن زمان به علت عقاید و نظریات خاص که علیه کشت کچالو وجود داشت کشت آن رونق چندان نیافت ولی پس از تبلغات و فعالیت های که از طرف شخیصت ها صورت گرفت رونق یافته تا امروز که به پایه کنونی رسیده است. دانشمندان امریکای دریافتند که سرمنشاء کلیه انواع کچالو های امروزی را می توان به یک گیاه واحد که بیش از هفت هزار سال قبل در پیرو کشت شد دریافته است که اسپانیای ها آن را در قرن 16 به (patato) نامگذاری کرد. نام نخسبت کچالو را به patato تغییر داد. در اوایل قرن هفدهم این محصول به عنوان یک غذایی اشرافی و گران قیمت مطرح و در همین قرن نیز کچالو توسط انگلیسی ها به کانادا برده شده است. در حالیکه در بعضی ممالک آسیای در قرن 17 در کانگو در قرن 19 رواج یافته است. همچنان زرع کچالو در افغانستان بصورت دقیق معلوم نیست امکان دارد در وقت سلطنت عبدالرحمن خان زرع آن رواج یافته است و گفته میشود انگلیسیها در قرن 19 میلادی کچالو را به
افغانستان آورد(6).
معرفی نبات کچالو
کچالو با نام علمی Solanium tuberasum L. گیاهی است یک ساله مربوط فامیل Solanaceae بوده که ارتفاع ساقه آن بین 50 تا 90 سانتی متر و گاهی تا 120 سانتی متر هم می رسد که برای استفاده از غده های زیر زمینی کشت میشود. گل های کچالو سفید، قرمز یا ارغوانی بوده و بطور متراکم در انتهای ساقه قرار دارند. القاح در کچالو بصورت خودی میباشد(6).
برگهای کچالو بزرگ و کمی کرکدار میباشند. رنگ برگ از سبز تا سبز تیره میباشد، طور دوره رشد آن 3-6 ماه میباشد. بهترین منطقه برای رشد کچالو جایی است که سرد و مرطوب باشد در مناطق گرم کچالو را در خزان و در مناطق سرد در بهار کشت می نمایند(6(
اهمیت تخم های تصدیق شده کچالو
ظرفیت حاصلدهی کچالو به ورایتی، تخم با کیفیت، شرایط مزرعه، تامین آب، تامین مواد غذایی و از همه مهمترموجودیت تعداد مناسب نباتات در فی واحد زمین بستگی دارد. تخم های تصدیق شده، تخم های مطمئین هستند که باعث بالا بردن حاصلات در فی واحد زمین میگردد(5).
ارزش غذایی کچالو
کچالو حاوی مقدار زیادی از مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، مگنیزیم، منگنیز و همچنان دارای فاسفورس بوده که وجود این مواد در بدن بطور فراوان موجب افزایش سیستم دفاعی بدن میشود. تقویت سیستم دفاعی بدن موجب مقاوم شدن بدن در مقابل باکتری های عامل بیماری میشود. در 100 گرام غده کچالو حدود 75-80 گرام آب، 18 گرام ترکیبات نشایسته ای، 2 گرام پروتین میباشد. کچالو بعد از جواری، برنج و گندم در درجه چهارم از نظر میزان تولید در جهان را دارا میباشد. این محصول حاوی مواد انتی اکسیدان بوده و خاصیت ضد سرطانی و محافظت از قلب و عروق را دارا است(6).
کچالو سر شار از بیتا کراتین ( پیش ساز ویتامین A) است که وقتی پخته شود به آسانی جذب می شود. ساقه و برگ های کچالو حاوی مواد زهری بنام سولانین است بنابر این نباید آن را مصرف کرد ولی جوشاندن و رقیق شدن همین برگ ها را به عنوان ماده خواب آور و آرام بخش دهنده اعصاب استفاده می کند. مهمترین ماده موجود در کچالو نشایسته است که معمولا 25 درصد آن را تشکیل می دهد. از همین رو برای تولید انرژی ماده مفید می باشد که نسبت به غلات کمتر تحت تاثیر امراض قرار می گیرد و پرورش آن آسان تر است. کچالو در بین سبزیجات حاوی ویتامین C بالا است و برای ویتامین C مورد نیاز برای جلوگیری از خون ریزی های لثه مفید است ولی نکته بسیار مهم است که در اثر ماندن در انبار و پختن نامناسب مقدار زیاد ویتامین آن به هدر می رود. یک پیاله کچالو پخته شده 12 درصد ویتامین B6 مورد نیاز روزانه را تامین میکند می دانید که بسیاری از آنزایم های بدن خصوصاً آنهایکه در تبدیلات پروتین در گیر هستند. به ویتامین B6 محتاج است در نتیجه برای تولید حجره های جدید احتیاج به ویتامین B6 دارد. ویتامین B6 برای ورزش کاران بسیار حیاتی دارد و به
آماده گی و باسازی بدن کمک می کند(6).
خواص دارویی کچالو
1 – به علت داشتن فاسفورس، تقویت کننده نیروجنسی و مغز می باشد.
2 – به سبب دارا بودن ویتامین، برای قلب مفید است.
3 – اگر رنده شده را به صورت مرهم بر روی سوختگی های سطحی بگذارید و این کار را دو ساعت به دو ساعت تکرار کنید، سوختگی به زودی التیام می یابد.
5 – رژیم غذایی با کچالو، بیماری قند را درمان می کند. بنابر این مبتلایان به این مرض، باید آن را به صورت آب پز، پوره، سرخ کرده و تنوری مصرف کنند.
6 – در معالجه اسهال، ورم روده و التهاب دستگاه هاضمه از جوشانده کچالو به شکل پوست شده استفاده نمایید.
7 – ضد کم خونی است.
8 – از سبزی هایی است که خیلی زود هضم می شود.
استعمال کچالو در صنعت
کچالو نه تنها برای انسانها قابل استفاده منحیث مواد غذائی و خوراکی بوده بلکه برای تغذیه حیوانات ودر صنعت برای استحصال نشایسته و الکول سازی وهم چنان برای ادویه سازی برای بهبود بخشیدن لثه های دندان قابل استفاده بوده و از یک تن کجالو تقریبا 140 کیلوناشایسته خشک 15-16 کیلوگرام را بدست می آید مقدار کچالو در بعضی از ممالک بعد از عملیه پروسیس به شکل خنک مورد استفاده قرار میگیرد این پروسه بیشتر در ممالک انکشاف یافته صورت که قیمت آن اضافه تر از کچالو تازه می باشد که به مارکیت ها عرضه میگردد(6).
استعمال کچالو در صنعت و تغذیه حیوانات در ممالک اروپایی وقت صورت میگیرفت که قیمت کچالو نسبت به دیگر مواد غذائی نازلتر بوده اما فعلا نسبت به اهمیت غذائی که دارد از آن منحیث مواد غذایی برای انسان استفاده شده و ازگل برگ آن میتوان برای استفاده حیوانات بکار برد در حال حاضر در افغانستان که یک کشور رو به انکشاف می باشد کچالو از جمله مواد غذایی درجه سه قرار دارد و از آنها استفاده گوناگون نیزصورت می گیرد و بزرگترین تولیدات زراعتی کچالو در افغانستان ولایات چون بامیان، لوگر، پنجشیر، بغلان، کاپیسا می باشد، که تقریبا 50% کچالوی افغانستان در ولایت بامیان کشت و به بحره برداری قرار میگیرد(6).
علف های هرز که در مزارع کچالو رشد و نمو میکند قرار ذیل میباشد:
1 – تاج خروس وحشی
2 – سلمه تره
3 – سوروف
4 – قیاق
مالچ گیاهی
مالچ یک پوششی است که در سطح خاک ایجاد می شود. استفاده از مالچ در زراعت، باغبانی، حفاظت خاک، تثبیت ماسه های روان و توسعه ی فضای سبز مورد استفاده قرار می گیرد. از قدیم الایام، توسط بعضی از باغبانان، مالچ برای حفظ رطوبت خاک اطراف درختان، سبزی ها و گل و گیاهان ویا برای کنترول علف های هرز استفاده می شده است. برای این کار معمولاً از علف های چیده شده، برگ ها و علوفه و سایر موادی که به راحتی پوسیده می شوند استفاده می گردد. مالچ پلاستیکی سیاه یا شفاف هم برای تولید محصول پیش رس مورد استفاده قرار می گیرد. از مالچ علاوه بر تولید محصول پیش رس، برای کاهش مصرف آب و افزایش کارکرد آبیاری به خصوص در تولید گل، سبزی و میوه جات استفاده می شود(2).
امروزه از مواد مختلفی مصنوعی و طبیعی مثل پلاستیک، الیاف فیبری و فایبر گیلاس، مالچ های مختلف قابل تجزیه توسط نور، غیر قابل تجزیه، مالچ هایی با رنگ سیاه، سفید، رنگی و با کاربرد های گوناگون تولید می شود. انواع مالچ های پلاستیکی برای زود رس کردن و افزایش تولید محصولات و به خصوص محصولات گرما دوست مثل بادنجان رومی، مرچ، جواری، توت زمینی و گیاهان پیچک دار قابل استفاده می باشند(2).
انواع مالچ های قابل استفاده در زراعت سه نوع است.
1 مالچ بیولوژیکی ( عضوی)
2 مالچ کیمیاوی ( غیر عضوی)
3 مالچ های فیزیکی
مالچ بیولوژیکی ( عضوی)
معمولا دهاقین خواسته و نا خواسته از مالچ های عضوی استفاده می کنند. این مالچ ها، از مواد گیاهی و پس مانده ی گیاهان و شاخ و برگ درختان به دست می آیند. حتی از خاک اره، ضایعات بخاری، چمن های چیده شده، باقی مانده ی گیاهان مردابی و باتلاقی، خزه ها و جلبک ها بعد از تجزیه و پوسیده شدن می توان مالچ تهیه کرد(2).
مالچ های بیولوژیکی آهسته آهسته تجزیه می شوند و باعث افزایش مواد عضوی خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، افزایش فعالیت کرم های خاکی و سایر موجودات خاکزی و نهایتاً باعث بالا رفتن حاصل خیزی خاک زراعتی می شوند. در خاک هایی که مالچ عضوی در آن استفاده می شود، در سال های بعد جذب موادی مثل روی و آهن توسط گیاهان بهتر انجام میشود(2).
مالچ های کیمیاوی ( غیر عضوی)
این نوع مالچ ها از تابش نور خورشید و رشد علف های هرز جلوگیری می کنند. پلاستیک سیاه و مواد پروپیلنی از مالچ های کیمیاوی هستند که امروزه از آن ها استفاده می شود. این مواد دوام طولانی مدتی دارند که در صورت ازبین رفتن و پوسیدن هم هیچ تاثیری در حاصل خیزی خاک ندارند. معمولا از پلاستیک سیاه به صورت یک لایه و نواری استفاده می شود ولی اگر به صورت یکپارچه روی خاک کشیده شود، نتیجه ی بهتر از مصرف نواری دارد و به خوبی جلوی رشد علف های هرز را می گیرد. این نوع مالچ آب را از خود نفوذ نمی دهد. امروزه پلاستیک های مخصوص تولید شده که برای ایجاد مالچ 2 – 3 دروه از آن ها استفاده می شود(2).
مالچ های فزیکی ( معدنی)
این مالچ شامل خرده سنگ ها، موا فشرده شده مواد های صنعتی مثل ورمی کولایت، پرلایت و… می باشد. یکی از معایب بزرگ این نوع مالچ ها و مالچ های کیمیاوی این است که بعد از دروه ای استفاده، زمانی که برنامه ای کشت مجدد انجام می شود، برداشتن و جمع آوری آن ها از خاک بسیار مشکل است(2).
فواید مالچ و مالچ پاشی
از مالچ های مناسب برای زیبا کردن منظره باغ هم استفاده می شود، اما فایده ای اصلی مالچ ، ذخیره کردن آب در خاک و صرفه جویی در مصرف آن است. علاوه بر آن مالچ، مانع نوسانات شدید حرارتی می شود. امروزه در زراعت از مالچ برای مقاصد زیر استفاده می گردد(2).
1 – افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و کاهش مصرف آب
2 – متعادل کردن حرارت خاک
3 – کم کردن فشردگی خاک
4 – کم کردن فرسایش خاک توسط باد و آب
5 – حاصل خیز تر کردن خاک با مصرف مالچ های عضوی
6 – کاهش خسارت آلودگی به امراض ها با جلوگیری از تماس میوه با خاک
7 – جلوگیری از رشد و توسعه علف های هرز
8 – کمک به افزایش حجم ریشه ای گیاهان
زمان مصرف مالچ
بعضی از مالچ ها از موادی هستند که برای مدت کوتاهی قابل استفاده می باشند. از این نوع مالچ برای این که بذر چمن جابه جا نشود و رطوبت کافی هم در اختیار داشته باشد، در چمن کاری ها استفاده می شود. از این نوع مالچ ها برای ایجاد سرعت جوانه زنی بیش تر در تخم بادنجان رومی و یا بنفشه، اطلسی و همیشه بهار استفاده می گردد. این مالچ ها 7 تا 10 درجه، حرارت خاک را افزایش می دهند و خطر سرمای اول بهار را کم تر می کنند. در تابستان موادی از قبیل خاک اره، کاه و کلش اگر با کود های نایتروجن دار به کار برده شوند مفید تر خواهند بود(2).
تاثیر علف کش و بقایای گیاهی بالای علف های هرز نبات کچالو
این آزمایش در سال زراعتی 1387-1388 در مزرعه پژوهشی دانشکده زراعت دانشگاه ابو علی سینا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. واحد های آزمایش عبارتند از گیاهان پوششی چاو دار، جو و به تریتیکاله به مقدار 190 کیلوگرام در هکتار، گیاه پوششی شرشم به مقدار 9 کیلوگرام در هکتار، کنترول کیمیاوی علف های هرز و واحد شاهد بدون گیاه پوششی و بدون کنترول علف های هرز. در واحد کنترول کیمیاوی، از علفکش پیش رویشی متری یبوزین ( پودر و تابل 70 در صد) با نام تجاری سنکور به میزان یک کیلوگرام در هکتار در اوایل ماه سرطان استفاده شد(1).
بعد از عملیات آماده سازی زمین شامل قلبه، دیسک و تسطیح، گیاهان پوششی در تاریخ 20/6/87 به صورت همزمان کشت شدند. بذر گیاهان پوششی به صورت دستپاش در دو جهت عمود بر هم در سطح زمین به صورت یکنواخت پخش و سپس به وسیله ماله دندانه دار با خاک مخلوط شد. گیاهان پوششی در تاریخ 4/7/87 سبز شدند. اندازه کرت ها شش در هفت متر مربع بود. جهت بررسی میزان تولید زیست توده گیاهان پوششی نمونه برداری در اواسط ماه ثور 88 انجام شد، بدین منظور از هر کرت یک متر مربع به صورت تصادفی برداشت و نمونه ها به مدت 48 ساعت در آن با حرارت 70 درجه سانتی گراد خشک و سپس توزین شدند(1).
وزن خشک گیاهان پوششی
گیاهان پوششی از نظر مقدار ماده خشک تولیدی تفاوت معنی داری نشان دادند چاودار، جو و تریتیکاله به ترتیب با تولید 7/1147، 9/1031 و3/997 گرام ماده خشک در متر مربع اختلاف معنی داری را با یکدیگر نشان ندادند. شرشم کمترین میزان ماده خشک تولیدی را دارا بود. چاودار یکی از بهترین گیاهان پوششی است، زیرا به سادگی مستقر می شود، بیوماس قابل ملاحظه ای در بهار تولید کرده و علف های هرز را به خوبی کنترول می کند(1).
تراکم علف های هرز کشت کچالو
ترکیب علف های هرز تابستانه موجود در مزرعه شامل 11 گونه بود. که در این آزمایش پیچک صحرایی، لته خار، تاج خروس، سلمه تره و گل جالیز علف های هرز غالب بودند. اثر واحد های آزمایشی بر تراکم بوته مجموع علف های هرز کچالو در هر سه مرحله نمونه برداری معنی دار بود(1).
همزمان با آغاز دروه زایشی، 45 روز پس از سبز شدن کچالو گیاهان پوششی و علفکش متری بیوزین بطور معنی داری تراکم علف های هرز را نسبت به شاهد کاهش دادند. در این مرحله شرشم، چاودار، جو، علفکش متری بیوزین و تریتیکاله به ترتیب 35،، 31، 28، 23 و22 درصد تراکم علف های هرز را در مقایسه با شاهد، کاهش دادند. واحد های شرشم، چاودار، کنترول کیمیاوی و تریتیکاله بطور معنی داری تراکم علف های هرز را در 75 روز پس از سبز شدن کچالو نسبته به شاهد کاهش دادند. در طی سه مرحله نمونه برداری، واحد های شرشم چاودار و کنترول کیمیاوی بیشترین کاهش تراکم علف های هرز را دارا بودندو به ترتیب 36، 35 و 35 درصد میانگین تراکم علف های هرز کشت کچالو را نبست به شاهد کاهش دادند. بقایای آمیخته با خاک چاودار، تراکم علف های هرز کشت کچالو را نسبت به شاهد 70 درصد کاهش داد. کود سبز شرشم 73- 75 درصد تراکم علف های هرز کچالو را در بهار کاهش داد(1).
تراکم علف های هرز در واحد های آزمایشی، 15، 45، 75، روز پس از سبز شدن کچالو
وزن خشک علف های هرز کشت کچالو
اثر گیاهان پوششی بر مجموع وزن خشک علف های هرز کشت کچالو در هر سه مرحله نمونه برداری معنی دار بود. گیاهان پوششی و واحد های کنترول کیمیاوی، 15 روز پس از سبز شدن کچالو وزن خشک علف های هرز را بطور معنی داری نسبت به شاهد کاهش دادند. واحد های کنترول کیمیاوی و چاودار در این مرحله کمترین مقدار وزن خشک علف های هرز را دارا بودند، بطوریکه مجموع وزن خشک علف های هرز را نسبت به شاهد به ترتیب 55 و 50 درصد کاهش دادند(1).
طی گزارشی توقف رشد علف های هرز تحت تاثیری بقایای کود سبز شرشم را ناشی از ترکیبات دگر آسیب دانستند و عنوان نمودند که تحمل کچالو به مواد دگر آسیب شرشم، احتمالا به دلیل بزرگ بودن غده های تخمی مقاوم می باشد. محققین، مدت زمان کنترول علف های هرز، تحت تاثیر بقایای گیاهان پوششی را بیشتر تابع مدت ماندگاری مواد دگر آسیب دانستند. آنها اعلام کردند، که حدود 105 روز طول می کشد تا 50 درصد از بقایای چاودار بعد از خرد کردن ناپدید شود. در مرحله سوم نمونه برداری 75 روز پس از سبز شدن کچالو وزن خشک علف های هرز بطور معنی داری توسط گیاهان پوششی و واحد کنترول کیمیاوی نسبت به شاهد کاهش یافت. بیشترین کاهش وزن خشک علف های هرز در این مرحله را شرشم دارا بود. محققین گزارش کردند، بقایای آمیخته با خاک شرشم بطور موثری سبب کاهش جوانه زنی و رشد علف های هرز تابستانه شد. طی سه مرحله نمونه برداری، گیاهان پوششی بطور معنی داری علف های هرز را در مقایسه با شاهد کنترول کردند(1).
وزن خشک علف های هرز در واحد های آزمایشی، 15، 45، 75 روز پس از سبز شدن کچالو
به منظور بررسی تاثیر بقایای گیاهی و علف کش ها در کنترول علف های هرز و عملکرد کچالو در سال زراعتی 1386 در موسسه تحقیقاتی آلاورق واقع در 10 کیلومتری اردیبل اجرا شد. خاک مزرعه دارای بافت لوم رسی با PH مناسب بود. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بخش های کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. واحد های مورد آزمایش چهار سطح کاربرد علف کش شامل 1 کاربرد علف کش پاراکوات قبل از کاشت 2 کاربرد پیش رویشی علف کش متری بیوزین، 3 کاربرد علف کش پاراکوت قبل از کاشت+ علف کش متری بیوزین به صورت پیش رویشی و 4 عدم کاربرد علف کش ( شاهد). به عنوان فاکتور اصلی و چهار سطح کاربرد بقایای گیاهی شامل 1 بقایای گندم، 2 بقایای جو، 3 بقایای شرشم و 4 عدم کاربرد بقایا به عنوان فاکتور فرعی بودند. فاصله بین کرت های اصلی 1 متر، و فاصله بین قطار ها 2 متر در نظر گرفته شد. در هر کرت فرعی 4 ردیف کچالو به فاصله 75 سانتی متر قرار داشت. طول هر ردیف 5 متر و مساحت هر کرت 15 متر مربع بود. علف کش پاراکوات به مقدار 5/2 کیلوگرام در هکتار و علف کش متری بیوزین به مقدار 1 کیلوگرام در هکتار استفاده شد(3).
عملیات آماده سازی زمین جهت کشت با انجام قلبه ثانویه از اواسط ماه حمل و بلافاصله پس از مساعد شدن شرایط آب و هوا قلبه کردن توسط گاو آهن برگردان زمین انجام شد. به منظور تامین عناصر غذایی مورد نیاز کچالو مقدار 300 کیلوگرام فاسفیت امونیم در هکتار به طور یکنواخت برای تمام قطعات آزمایش قبل از کاشت مصرف شد. باقی مانده نایتروجن مورد نیاز 250 کیلوگرام در هکتارنیز به صورت یکنواخت در زمان خاک دهی به خاک اضافه شد. رقم آگریا کچالو به طور دستی در عمق 10 تا 15 سانتی متری و با فاصله 25 سانتی متر در اوایل ماه ثور کشت گردید. بلا فاصله بعد از کاشت در هر کرت فرعی 2 واحد نمونه برداری به ابعاد50x 75 سانتی متر روی 2 ردیف میانی و با رعایت حاشیه 1 متر از ابتدای هر ردیف برای اندازه گیری صفات مورد مطالعه مشخص گردید. آبیاری با توجه به نیاز گیاه و در فواصل زمانی لازم انجام شد. پس از کاشت کچالو، مقدار 5 تن در هکتار بقایای گندم، جوو شرشم که از سال قبل جمع آوری شده بود و در طول خزان و زمستان در محیط طبیعی به منظور از بین بردن تخم علف های هرز داخل آن ها نگهداری شده بودند در سطح مزرعه پخش گردید(3).
در مرحله گلدهی کچالو، علف های هرز موجود در واحد های نمونه برداری بر اساس گونه شمارش گردیدند. دومین نمونه برداری از علف های هرز در اواخر رشد و قبل از برداشت کچالو انجام شد. در این مرحله علف های هرز هر واحد نمونه برداری از سطح خاک برداشت و به آزمایشگاه منتقل شدند. پس از شمارش تعداد بوته براساس گونه، اندام های هوایی علف های هرز مربوط هر گونه به طور جداگانه و به مدت 48 ساعت در حرارت 105 درجه سانتی گراد در آن قرار گرفتند. پس از خشک شدن کامل، نمونه ها از آن خارج و با ترازوی دیجیتالی با دقت 01/0 گرام وزن گردیدند(3).
تاثیر کاربرد علف کش ها و بقایای گیاهی بر ساختار علف های هرز کچالو
تراکم علف های هرز: تجزیه آماری داده نشان داد که سطح مختلف کاربرد علف کش ها تاثیر معنی داری بر تراکم علف های هرز کچالو در مرحله گلدهــی داشت. شـکل گراف نشان مــی دهد که تراکم
علف های هرز در مرحله گلدهی کچالو در کرت هایی که علف کش پاراکوات به تنهایی و قبل از کاشت استفاده شده بود با شاهد تفاوت معنی داری نداشت. این امر ممکن است نتیجه خصوصیات کیمیاویی علف کش پاراکوات باشد. پاراکوات علف کشی است که به سرعت در خاک تثبیت می شود و کارایی زیاد در خاک ندارد. از طرفی پاراکوات علف کشی تماسی است و بیش تر بر علف های هرز سبز شده موثر می باشد. و تاثیری بر علف های هرز در حال سبز شدن ندارد. در حالی که، اکثر علف های هرز کچالو گونه های تابستانه هستند که بعداً ظاهر می شوند. کاربرد متری بیوزین به تنهایی قبل از رویش کچالو، در مقایسه با شاهد تراکم علف های هرز را در مرحله گلدهی کچالو نزدیک به 2 برابر کاهش داد. کاربرد دو علف کش پاراکوات و متری بیوزین باهم در مقایسه با کاربرد هریک از آن ها به تنهایی نیز تراکم علف های هرز را به ترتیب 8 و 5/3 برابر کاهش داد. این امر ممکن است نتیجه تاثیر پاراکوات در کنترول علف های هرز زمستانه و بهاره زود هنگام و تاثیری متری بیوزین در ممانعت از جوانه زنی علف های هرز بهاره باشد(3).
الف: تاثیر علف کش ها، ب: بقایای گیاهی روی میانگین تراکم علف های هرز کچالو در مرحله گلدهی (LSD در سطح احتمال 5 درصد به ترتیب 2.69 و 1.35 می باشد. شاخص ها نشان دهنده SE میباشد.
کاربرد بقایای گیاهی بسیاری معنی داری بر تراکم علف های هرز کچالو در مرحله گلدهی داشت. نتایج نشان داد که کاربرد بقایای گیاهی در مقایسه با عدم کاربرد آن ها تراکم علف های هرز کچالو در این مرحله از رشد را بیش از 5/1 برابر کاهش داد. کاربرد بقایای گندم، جو و شرشم تراکم علف های هرز را در مقایسه با واحد بدون بقایا 7/1 تا 2/2 برابر کاهش داد، طوری که تفاوت تراکم علف های هرز در این کرت ها نسبت به شاهد در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. بقایای مختلف تاثیر معنی داری روی تراکم علف های هرز کچالو در مرحله گلدهی نداشت. کاهش تراکم علف های هرز در کرت هایی که بقایای گیاهی استفاده شده بود. ممکن است ناشی از ممانعت بقایای گیاهی از جوانه زنی و رشد و نمو علف های هرز در این مرحله از رشد کچالو و یا نتیجه رهاسازی مواد آللوپاتی باشد. بقایای گیاهی با ممانعت از نفوذ نور و یا رها سازی مواد آللوپاتی از جوانه زنی و یا رشد ونمو علف های هرز جلوگیری می نماید. با کاربرد بقایای جو، تریتیکاله و چاودار در زراعت لبلبو قندی گزارش کردند که جوانه زنی سوروف، دم روباهی و پنجه مرغی به ترتیب 69، 34و 78 درصد کم تر از کرت های بدون بقایا بود. نتایج نشان داد که تا مرحله گلدهی کچالو کاربرد بقایای شرشم بیش از بقایای گندم و جو رشد ونمو علف های هرز را تحت تاثیر قرار داد. شرشم و بسیاری از گونه های تیره شب بو حاوی ترکیبات گلوکوز ینالات هستند. که به ایزوتیو سیانات هایدرولیز می شوند که اثر بازدارندگی بر جوانه زنی و رشد علف های هرز بذر ریز دارند(3).
داده های آزمایش نشان داد که اثر متقابل کاربرد علف کش و بقایا بر تراکم علف های هرز کچالو در مرحله گلدهی معنی دار بود.
شکل (17) الف: تاثیر علف کش ها بر میانگین تراکم، ب: وزن خشک علف های هرز قبل از برداشت کچالو (LSD در سطح احتمال 5 درصد به ترتیب 2.36 و 5.08 می باشد. شاخص ها نشان دهنده SE میباشد.
مدیریت تلفیقی
مدیریت علف های هرز در دراز مدت بایستی تلفیقی از روش های بهداشت زراعتی، کنترول میکانیکی، کنترول زراعتی، کنترول کیمیاوی باشد. در این ارتباط، استفاده از غده های سالم و عاری از هر گونه آلودگی به آفات و بیماری ها، ضد عفونی غده کچالو قبل از کشت، استفاده از کود های حیوانات پوسیده و فاقد بذر علف های هرز، تهیه بستر کشت مناسب، انتخاب ارقام با رشد سریع، رعایت تاریخ کاشت مناسب و منطبق با شرایط آب و هوایی منطقه بر قراری تراکم مطلوب و آرایش کشت مناسب، استفاده از آبیاری قطره ای، تقویت بنیه گیاه زراعتی با بهره گیری از کود های عضوی و معدنی، حذف علف های هرز حاشیه مزرعه کچالو در طول فصل و در دوره آیش، همگی از روش های ممکن در کاهش شدت آلودگی علف های هرز در دراز مدت می باشند. همچنین در ارتباط با کاربرد علف کش ها به عنوان مهم ترین روش کنترولی علف های هرز بایستی به زمان مصرف، مقدار مصرف علف کش و نحوه مصرف آن توجه شود(4).
جدول نام تجاری نام عمومی علف کش، نام تجاری علف کش و فرمولاسیون آن.
| شماره | نام عمومی علف کش | نام تجاری علف کش | فرمولاسیون |
| 1 | پاراکوات | گراماکسون | SL20% |
| 2 | متری یبوزین | سنکور | WP 70% |
| 3 | پندی متالین | پرول | SC45.5% |
| 4 | ریم سولفورون | تی توس | DF 25% |
| 5 | سولفوسولفورون | آپیروس | DF 75% |
| 6 | متری بیوزین+ ریم سولفورون | سنکور+ تی توس | WP 70%+ DF 25% |
| 7 | متری بیوزین+ پندی متالین | سنکور+ پرول | WP 70% SC 45.5% |
| 8 | متری بیوزین+سولفوسولفورون | سنکور+ آپیروس | WP 70% + DF 75% |
| 9 | پاراکوات+ ریم سولفورون | گراماکسون+ تی توس | SL 20% + DF 25% |
| 10 | پاراکوات+ پندی متالین | گراماکسون+ پرول | SL 20% + SC45.5% |
| 11 | پاراکوات+ سولفوسولفورون | گراماکسون+ آپیروس | SL20%+ DF75% |
دستور العمل کاربردی
جهت بررسی کارایی علف کش در کنترول علف های هرز مزرعه کچالو، علف کش های پندی متالین، تیتوس، آپیروس، گراماکسون، سنکور به صورت جداگانه و در ترکیب باهم مطابق جدول یک مورد مقایسه قرار گرفتند. در کاربرد انفرادی علف کش ها، گراماکسون ( پاراکوات) پس از کاشت و قبل از رویش کچالو و پس از سبز شدن علف های هرز به مقدار 3 لیتر در هکتار استفاده شد. این علف کش فقط بر روی علف های هرز جوانه زده موثر می باشد. علف کش سنکور بعد از کشت کچالو و قبل از رویش علف های هرز به مقدار 750 گرام در هکتار استفاده شد ( پیش رویشی). علف کش پندی متالین نیز بعد از کشت کچالو و قبل از رویش علف های هرز و کچالو به مقدار 3 لیتر در هکتار استفاده شد ( پیش رویشی). علف کش تیتوس پس از سبز شدن علف های هرز و کچالو در مرحله 3-5 برگی علف هرز به مقدار 60 گرام در هکتار به همراه ماده افزودنی سیتوگیت (5/2 درصد) مورد استفاده قرار گرفت (4) .
علف کش آپیروس بعد از سبز شدن کچالو و علف های هرز در مرحله 3-5 برگی علف هرز به مقدار 35 گرام در هکتار استفاده گردید. همچنین در کاربرد تلفیقی علف کش ها، متری بیوزین به مقدار 750 گرام در هکتار به صورت پیش رویشی در تلفیق با یکی علف کش تیتوس به مقدار 60 گرام در هکتار بعد از خاک دهی کچالو یا با علف کش پندی متالین به مقدار 3 لیتر در هکتار بعد از خاک دهی کچالو، با علف کش آپیروس به مقدار 35 گرام در هکتار بعد از خاک دهی کچالو استفاده شد. همچنین کاربرد تلفیقی پاراکوات به مقدار 3 لیتر در هکتار ( بعد از کشت و پس از سبز شدن علف های هرز) به همراه یکی از علف کش های پندی متالین مقدار مصرف و زمان کاربرد مشابه با واحد قبل مورد مقایسه قرار گرفت. در این آزمایش، فاصله بوته کچالو بر روی خطوط کشت 25 سانتی متر و فاصله خطوط کاشت 75 سانتی متر بود. دوا پاشی با استفاده از دوا پاشهای فشار ثابت، مجهز به نازل شره ای با فشار دو بار در مقدار 350 لیتر آب در هکتار انجام شد. در این ارتباط پیشنهاد می شود دوا پاشی با دوا پاش های مجهز به فشار سنج با فشار ثابت 2 تا 5/2 بار استفاده شود. در دوا پاش ها فشار ثابت، قطرات دوا پاش به صورت یکنواخت با فشار ثابت خارج شده و سطوح هدف را به صورت یکنواخت دوا پاشی می کند؛ همچنین، قبل از دوا پاشی بایستی الگوی پاشش نازل را کنترول و از سالم بودن نازل اطمینان حاصل شود و در صورت نیاز نازل تعویض گردد. مناسب ترین نازلی که در کاربرد علف کش های توصیه می شود در دوا پاش های لانس دار از نازل های باد بزنی یکنواخت و شرهای و دوا پاش های بوم دار باد بزنی معمولی است. همچنین، در زمان کاربرد آفت کش ها بایستی به دلیل خطراتی که ادویه جات بر کاربران دارند، به نکات بهداشتی و ایمنی توجه شود و توصیه می شود در زمان دوا پاشی از لباس مناسب استفاده گردد(4) .
نتیجه گیری
تاریخچه کشت این محصول بر اساس مطالعات باستان شناسی به حدود هفت هزار سال قبل از میلاد میرسد. کچالو حاوی مقدار زیادی از مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، مگنیزیم، منگنیز و همچنان دارای فاسفورس بوده که وجود این مواد در بدن بطور فراوان موجب افزایش سیستم دفاعی بدن میشود. مهمترین علف های هرز در مزارع کچالو که میتواند حاصلات مزرعه کچالو را کاهش دهید عبارت اند از:
۱ علف هرز سلمه تره
۲ – علف هرز قیاق
۳ – تاج خروس وحشی
۴ – سوروف
امروزه از مواد مختلفی مصنوعی و طبیعی مثل پلاستیک، الیاف فیبری و فایبر گیلاس، مالچ های مختلف قابل تجزیه توسط نور، غیر قابل تجزیه، مالچ هایی با رنگ سیاه، سفید و باکاربرد های گوناگون تولید میشود. انواع مالچ های پلاستیکی برای زود رس کردن و افزایش تولید محصولات و به خصوص محصولات گرما دوست مثل بادنجان رومی، مرچ، جواری، توت زمینی و گیاهان پیچیک دار قابل استفاده می باشند.
نتایج این آزمایش نشان می دهد که با توجه به خصوصیات کیمیاوی و فیزیولوژیکی علف کش پاراکوات کاربرد آن به شکل قبل از کاشت و در خاک در کنترول علف های هرز کچالو به ویژه گونه های بهاره دیر هنگام مانند تاج خروس وحشی و غیر کارایی چند انی ندارد. تلفیق علف کش متری بوزین با بقایای گیاهایی می تواند علف های هرز کچالو را به طور موثری کنترول نماید. اما تاثیر آن 4 تا 6 هفته بعد از کاربرد کاهش می یابد. به طوری که تراکم علف های هرز، به ویژه یک ساله های بهاره دیر هنگام در اواخر رشد افزایش یافت و به همین خاطر تاثیر تیمار ها بر عملکرد غده کچالو ناچیز بود. از این رو لازم است برای کنترول این دسته از علف هاهی هرز از روش های دیگر: از جمله پخش مجدد بقایای گیاهی، استفاده از مالچ های زنده و یا کشت گیاهان پوششی پس از آخرین عملیات خاک دهی غده ها استفاده شود(2).
سفارشات
1 – برای کنترول علف های هرز کچالو تناوب زراعتی را مد نظر گرفته شود.
2 در وقت کشت کچالو کوشش شود تخم ها عاری از گیاهان هرزه باشد.
3 – بخاطر کنترول گیاهان هرزه کشت قطار مد نظر گرفته شود.
4 – بخاطر کنترول علف های هرز کچالو از سیستم های مالچ باید استفاده شود.
5 – بخاطر کنترول علف های هرز کچالو از کنترول میخانیکی استفاده شود.
6 – در وقت جمع آوری نبات کچالو کوشش شود تخم ها عاری از علف های هرز باشد.
7 – ایجاد سرد خانه جهت حفظ بهتر تخم ها باید صورت بگیرید.
منابع
1 – غفاری، مهدی و همکاران، اثر بقایای گیاهان پوششی بر کنترل علف های هرز، شاخص های فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد سیب زمینی، مجله علوم گیاهان زراعی ایران، دوره 43، شماره 1391،2 (295 تا 309) تاریخ چاپ 3/5/139.
2 – پرویزی، خسرو و همکاران، مالچ و استفاده از آن در کشاورزی، مدیریت ترویج و مشارکت مردمی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان سال چاپ 1386.
3 – چمن آباد حمید رضا محمد دوست و همکاران، تاثیری علف کش ها وبقایای گیاهی در کنترل تلفیقی علف های هرز سیب زمینی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی کرمان مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی جلد چهارم، شماره اول، بهار 1390 .
4 – ممنوعی، ابراهیم و همکاران، کنترل شیمیایی علف های هرز مزارع سیب زمینی در جنوب استان کرمان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، منابع طبیعی استان همدان، علوم کاربردی سیب زمینی شماره 1، تابستان سال 1397.
5 – نورزی، پوهنیار محمد رفیع و همکاران، تکنالوژی تولید تخم های تصدیق شده کچالو، ICARDA وزارت زراعت، آبیاری و مالداری مرکز بین المللی تحقیقات زراعتی در مناطق خشک اتحادیه اروپا سال چاپ 2017.