اصل تعهد و تخصص در انجام وظیفه

محمد عثمان نظری؛ محصل فاکولته ستوماتولوژی پوهنتون هرات

انجام وظیفه و مأموریتی که به هر یک از ما داده می‏شود، طبیعتا متضمن دو بال تعهد و تخصص است و هرگاه در یکی از این دو اختلالی وارد شود، قطعا حرکت و پرواز به سمت ادای مسئولیت دچار مشکل خواهد شد. محتوای حدیث پیامبرگرامی (ص) بیانگر لزوم این دو در انجام هر عملی است: «إن الله يحب إذا عمل أحدكم عملاً أن يتقنه./ خداوند دوست دارد اگر کسی از شما کاری را انجام می‏دهد آن را درست انجام دهد». درست انجام دادن کار هم نیاز به تعهد دارد و هم تخصص؛ در غیر آن کار به حد احسان انجام شده نمی تواند.

تعهد یا پاک‌ دستی و التزام به کار در قبال ادای وظیفه یک امر درونی بوده و با ریاضت و اخلاق گرایی حاصل می‏شود؛ تخصص اما یک پدیده رفتاری است که با مدت ها کار و تلاش و دانش و آب دیده شدن در کوره ی تجارب کاری، کسب می‏شود. افراد این دو بُعد را با توجه به میزان هوش و توانایی شان، در بسامدهای مختلفی به دست می‏آورند و در نتیجه به یکی از این چهار گروه تقسیم می‏شوند: متخصص متعهد؛ غیرمتخصص متعهد؛ متخصص غیرمتعهد و غیرمتعهد غیرمتخصص.

برخی از افراد گاهی کفّه ی تعهد را بر تخصص می‏چربانند، به این دلیل که فرد متعهد ضرر کمتری به سازمان می‏رساند و با توجه به تعهدش می‌تواند تخصص را نیز در اسرع وقت کسب کند؛ زیرا فرد متعهد در واقع اگر در کار محول شده بدو؛ تخصصی نداشته باشد، یا هرگز آن را نمی پذیرد و اجازه می‏دهد فردی که تخصص لازم را هم دارد، آن را به پیش ببرد و یا نهایت تلاش خویش را می‏کند تا تخصص لازم را در زمینه به دست آورد. و اما گاهی برخی دیگر تخصص را بر تعهد اولویت می‏دهند؛ زیرا تعهد به دلیل اینکه امری درونی است، بنابراین آنچنان قابل تشخیص نیست؛ و در ثانی تعهد قابلیت زوال را داراست، با این توضیح که فرد متعهد می‌تواند غیرمتعهد گردد، اما در فرد متخصص، زوال تخصص دشوارتر است.

هرچند تنها با تخصص محض کار پیش می‏رود؛ اما خلای تعهد را پر کرده نمی تواند و در مقابل با تعهد محض نیز کار لنگان لنگان پیش می‏رود؛ ولی جای تخصص همچنان خالی است. بنابر این با تعمق در مسأله می‏توان گفت که فقدان هر یک از این دو مشکلات خاص خود را به بار می‏آورد و نمی توان یکی را بر دیگری اولویت داد؛ دقیقا! همانطور که نمی توان از دو روی سکه یک روی آن را گزید و دیگری را رها کرد.