از امام ابوحنیفه رحمه الله تعالی درباره‌ی استسقاء (طلب باران) منقول است: «ليس في الاستسقاء صلاة مسنونة في جماعة»؛ در این عبارت صراحتاً امام ابوحنیفه می‌فرماید: در طلب باران نماز جماعت سنت نیست. در حالی که عمل احناف برخلاف فرمایش امام اعظم می‌باشد، و آنها برای طلب باران به بیرون شهر رفته و نماز می‌خوانند، لطفاً دلیلش را بیان فرمایید.
الجواب وبالله التوفیق
آنچه که در رابطه با استسقاء از همه چیز مهمتر است، توبه و استغفار، عجز و نیاز و گریه و زاری به درگاه خداوند سبحان می‌باشد، که تمامی این موارد بصورت انفرادی و بدون نماز جماعت نیز انجام می‌شوند. لذا باید دانست که اگرچه برای استسقاء دعا و استغفار کافی است، اما عمل مخصوصی برای طلب باران که شامل دو رکعت نماز و دو خطبه و دعا است نیز از آنحضرت صلی الله علیه وسلم ثابت است. امام ابوحنیفه رحمه الله قائل است: در استسقاء فقط دعا کردن سنت است و کتب ظاهرالروایة احناف نیز همین مضمون را نقل کرده‌اند، ولی صاحبین رحمهما الله می‌گویند: به همراه نماز دعا کردن یا صرفاً بر دعا اکتفا نمودن هر یک سنت مستقلی می‌باشند که هر کدام از حدیث شریف ثابت هستند. چون هر دو مورد ذکر شده از حدیث ثابت هستند، لذا مفتی غلام قادر نعمانی حفظه الله جهت تطبیق بین آن دو می‌گوید: فتوای احناف بر قول صاحبین می‌باشد.
الدلائل:
ـ فی الرد:
کان علی المصنِّف أن یقول له صلاة بلا جماعة كما قال في الكنز وغيره ح وهذا قول الإمام. وقال محمد: يصلي الإمام أو نائبه ركعتين كما في الجمعة ثم يخطب: أي يسن له ذلك، والأصح أنّ أبا يوسف مع محمد نهر (قوله: بل هي) أي الجماعة جائزة لا مكروهة، وهذا موافق لما ذكره شيخ الإسلام من أن الخلاف في السنية لا في أصل المشروعية.([1])
ـ أيضاً فی الرد:
فالحاصل: أن الأحاديث لما اختلفت في الصلاة بالجماعة وعدمها على وجه لا يصح به إثبات السنية لم يقل أبو حنيفة بسنيتها ولا يلزم منها قوله بأنها بدعة كما نقله عنه بعض المتعصبين بل هو قائل بالجواز ا هـ : قلت : والظاهر أن المراد به الندب والاستحباب.([2])
ـ وفي تعليق الفتاوی السراجية:
ثم قالوا: أراد الإمام بقوله: «بلاجماعة» أی مسنونة، فالجماعة جائزة غیر مکروهة، وإنّما لم یقل الإمام بسنیّة الجماعة لاختلاف الأحادیث فیه. وقال ابن عابدین: أنَّ المراد بعدم سنیّته الندب والإستحباب.([3])
ـ وفی القول الراجح:
قال أبو حنيفة رحمه الله تعالى: ليس في الاستسقاء صلاة مسنونة في جماعة … وروی أنَّ النبی صل الله علیه وسلم صلی فیه رکعتین کصلوة العید…[نطبیق الروایات]: …. قال أستاذنا المفتی غلام قادر النعمانی: والعمل الیوم علی قول الصاحبین.([4])
(1) رد المحتار/ج3/ص66/کتاب الصلاة/باب صلاة الصلاة/داراحیاء التراث العربی/الطبعة الأولی.
(2) رد المحتار/ج3/ص66 /کتاب الصلاة/باب صلاة الصلاة/داراحیاء التراث العربی/الطبعة الأولی.
(3) الفتاوی السراجیة/ص125/کتاب الصلاة/صلاة الإستسقاء/المکتبة المعروفیة/الطبعة الرابعة.
(4) القول الراجح/ج1/ص154/کتاب الصلاة/باب الإستسقاء/مکتبه رشیدیه.
و الله اعلم بالصّواب