در حالت روزه استفاده از پان چه حکمی دارد آیا روزه فاسد می‌شود یا خیر؟ چون به ظاهر از اسباب فساد روزه در آن دیده نمی‌شود. در ضمن اگر روزه فاسد می‌شود، آیا فقط قضا لازم است یا قضا به همراه کفاره؟ لطفاً راهنمایی بفرمایید.
الجواب وبالله التوفیق
در حالت روزه به شرط اینکه چیزی از حلق پایین نرود، صرفاً با در دهان گذاشتن چیزی روزه باطل نمی‌شود، ولی به محض اینکه مزه‌ای در حلق احساس شود، روزه فاسد می‌شود.
بنابراین در حالت روزه از آنجایی که پان با لعاب دهان مخلوط می‌شود و حالت آبکی به خود می‌گیرد، به احتمال قوی از حلق تجاوز می‌کند، به همین خاطر علما فرموده‌اند که با استفاده‌ی پان روزه فاسد می‌شود.
باید دانست که در مسائل شرعی جایی که امکان وقوع وجود دارد، حکم واقع شدن را می‌دهند؛ مثلاً در بحث نواقض وضو گفته می‌شود: خواب ناقض وضو است به خاطر اینکه احتمال دارد بادی از شکم خارج شده باشد. اگرچه تحقیق این مسئله که حتماً بادی از شکم خارج شده است امری دشوار می‌باشد، اما شریعت حکم به نقض وضو می‌دهد. در مسئله‌ی حاضر نیز با استفاده از پان حکم به فساد روزه داده می‌شود.
مطلب دیگر اینکه چون افرادی که به استفاده‌ی پان عادت دارند، آن را برای لذت بردن استفاده می‌کنند، بنابراین در استفاده از آن علاوه از قضا، کفاره نیز لازم می‌گردد.
الدلائل:
ـ فی الرد:
وذكر الزندوستي إذا فتل السلكة وبلها بريقه ثم أمرها ثانيا في فمه ثم ابتلع ذلك البزاق فسد صومه. اهـ.([1])
ـ و فی مراقی الفلاح:
قال في الجوهرة واختلفوا في معنى التغذي قال بعضهم أن يميل الطبع إلى أكله وتنقضي شهوة البطن به … وعلى هذا الورق الحبشي والحشيشة والفطاط إذا أكله فعلى القول الثاني لا تجب الكفارة لأنه لا نفع فيه للبدن وربما يضره وينقص عقله وعلى القول الأول يجب لأن الطبع يميل إليه وتنقضي به شهوة البطن.([2])
(1)ردالمحتار /ج3/ص333/کتاب الصوم/باب ما یفسد الصوم وما لایفسده/داراحیاءالتراث العربی/الطبعة الأولی.
(2) مراقی الفلاح شرح نورالإیضاح/ص375/کتاب الصوم/باب ما یفسد به الصوم…/مکتبه امیر.
و الله اعلم بالصّواب