استاد سید میر تمنا
زرکشی خصوصیات سوره های مدنی را چنین بیان کرده است:
- -ذکر جهاد زیرا درزندگی مکی پیامبر(صلی الله علیه وسلم) اجازه جهاد داده نشده زیرا تعداد آنها نسبت به کفارکم بود مصلحت دراین بود که درمکه جهاد اعلان نشود،چون به سود مسلمانان نبوده است. اما درمدینه منوره تعداد مسلمانان زیاد شد مصلحت دراین این بود که بایداعلان جنگ شود زبرا به سود مسلمانان بود.
- ذکر احکام، حدود،فرایض، حقوق،قوانین مدنی، اجتماعی وحکومتی‌بیان میشود. چون زندگی مدنی مسلمانان درحال ساختن یک حکومت ونظام اسلامی بود.
- ازروابط میان مسلمانان زندگی اجتماعی بر پا میشود بر خورد مسلمانان با کفار، یهود و نصارا در مدینه منوره بیشتر میشود که این همه موارد نیاز به یک قانون دارد که این همه قوانین درسوره های مدنی دریافت میشود.
- [1]شیخ محمد خضرمی در مورد نوشته است: ازجمله ممیزات مدنی این است که: خطاب به مردم با ” یآأیهاالذین آمنوا” است چون در مدینه منوره اکثریت باشندگان مسلمان داشت. [2]
واین دراکثریت سوره های مدنی مشاهده میشود مانند سوره بقره و… ولی این ازجمله ممیزات اغلبی است زیرا در سوره بقره به”یاایهالناس”نیز خطاب شده که تمام مردم را شامل است.
علامات اغلبي سوره هاي مدنی
نشانه هاي عمومي (امارات غالبه) كه ترجيحاً از ويژگي هاي سوره هاي مدني هستند و در اغلب و بيشتر شامل سوره هاي مدني مي باشند، از اين قرار است:
طولاني بودن بيشترسوره ها و بعضي آيات است و اطناب در تعبيرات و اسلوب آرام و متين قانونگزارانهء آن ها. براي اثبات حقايق ديني، دلايل و براهين لازمه اقامه مي گردد.
اين خصايص چه از نظر موضوعي وچه از نظر اسلوبي، خواه قطعي وهمه جانبه باشد، وخواه بربيشتر، اكثر واغلب شامل گردد، روش تدريجي پيشرفت دعوت اسلامي را روشن وآشكار مي سازد؛ زيرا خطاب به مردم مدينه، نمي تواند همچون خطاب به مردم مكه باشد،
در بنيان گذاري و پي ريزي آيين و كيش نو, گسترشي پيش آمده بود و تفصيل بيشتري را در قانونگزاري و بناي اجتماع جديد اقتضاء مي کرد،
بخصوص كه مردم سخت گير مشركان مكه، جاي خود را به مردمي داده بودند كه در مدينه مي زيستند و آمادگي بيشتري براي پذيرفتن آيين نو داشتند، اينست كه لحن كلام از تندي به آرامي مي گرايد و پس از ايجاز راه اطناب مي پيمايد و آنچه را كه مجمل گذارده بود، تفصيل مي دهد و بهرحال جانب مردم طرف خطاب را از دست نمي دهد.[3]
[1] زرکشی، بدر الدين محمد بن عبد الله بن بهادر، البرهان فی علوم القران، ؛ ج ۱ ؛ ص ۱۸۸
[2] خضرمی، شیخ محمد تاریخ التشریع الإسلامی انتشارات نعمانی کابل چهاراهی ملک اصغر چاپ 6.؛ ص 10
[3] شناخت مكي ومدنی در قرآن , ص 42